Belleğimizde: 1 Eylül

1481- Galatasaray Lisesi, devlet adamı yetiştirilmesi amacıyla Sultan II. Beyazıd tarafından kuruldu. Okulda 1868’de Fransızca eğitime geçilirken Mektebi Sultani olarak devam etti.
1895- Kadınlara Mahsus Gazete yayımlanmaya başladı.
1920- Fransızlar başkenti Beyrut olan Lübnan devletini kurdu.
1923- Japonya’nın Tokyo ve Yokohama kentlerinde deprem: 300 bin kişi öldü.
1924- Ankara Devlet Konservatuvarı’nın temelini oluşturan Musiki Muallim Mektebi Ankara’da açıldı.
1927- Türkiye’de Medenî nikah zorunlu hale getirildi.
1929- Arapça ve Farsça dersleri okullardan kaldırıldı.
1933- Denizyolları İşletmeleri devlet tekeline alındı.
1939- Nazi orduları, kendilerince tezgâhlanan düzmece “Polonya Saldırısı”nı bahane ederek Polonya’ya girdi, 2.Dünya Savaşı başladı. Milyonlarca kişinin öldüğü savaşın başlamasının 50. yılında, Dünya Barış Günü ilan edildi.
1947- Türk-Amerikan (Marshall) Yardım Anlaşması, Meclis’te iktidardaki CHP ve muhalefetteki DP milletvekillerinin ittifakıyla kabul edildi.
1949- Van’ın Özalp ilçesinde Temmuz 1943’de 33 köylüyü kurşuna dizdirmekle suçlanan emekli Orgeneral Mustafa Muğlalı tutuklandı.
– Ankara Devlet Tiyatrosu kuruldu. Küçük Tiyatro ve Büyük Tiyatro sahneleri açıldı.
1951 – Ruh ve sinir hastalıkları uzmanı ordinaryüs profesör doktor Mazhar Osman Usman hayatını yitirdi.
1967- Türkiye’deki Kıbrıslı mücahitler ve öğrenciler hükümeti protesto ettiler. İçişleri Bakanı Faruk Sükan protestocuları sınır dışı etmekle tehdit etti.
1968- Yılmaz Güney’in “Seyyit Han” filminin yurt dışına çıkışı Sansür Kurulu’nca 2.kez yasaklandı.
1969- Libya’da Albay Muhammer Kaddafi darbe yaptı. Kral İdris devrildi, cumhuriyet ilan edildi.
– Haziran’daki İstanbul Üniversitesi işgaliyle ilgili olarak Deniz Gezmiş’e Ünv’den ihraç, Sıtkı Coşkun’a ihtar, Öcal Okay’a 1 ay uzaklaştırma cezası verildi.
1973- Ereğli Demir ve Çelik Fabrikası’nda 5 bin işçi greve başladı.
– Adana Cezaevi’nde Can Yücel’e “üzümden şarap yaptığı ve teşvik ettiği” gerekçesiyle 15 gün hücre cezası verildi. Abdullah Nefes, o günlerde O.Telli, A.Kahraman, S.Ege, İ.Beşikçi ile cezaevinde birlikte olduklarını, şarabı kendisinin yaptığını, Can Yücel’in termosunun şarap yapmak için kap olarak kullanıldığını, koğuştaki 23 kişiye verilen ceza nedeniyle “dip kapalıda” yatırıldığını açıkladı.
1974- Nikaragua’da General Somoza devlet başkanlığına atandı.
1976- Yeni Sansür Tüzüğü tasarısına karşı Türkiye Yazarlar Sendikası’nın öncülüğünde meslek kuruluşlarının katılımıyla Sinematek’te yapılan toplantıda konuşan Sinematek Derneği Başkanı Onat Kutlar, “Sansürle en az DGM’lere karşı yapıldığı gibi mücadele edilmelidir” dedi.
1978- İSDEMİR’de (İskenderun Demir-Çelik İşletmeleri) DİSK/Maden-İş üyesi işçileri taşıyan treni durduran Çelik-İş’li ülkücüler Maden-İş’li 2 işçiyi kurşunlayarak öldürdü, 12 işçiyi yaraladı. Aynı olayda, POL-DER üyesi polis Haydar Elma da öldürüldü.
– Dev-Genç’li bir grup öğrenci İran’ın İstanbul Konsolosluğu önünde Şah Rıza Pehlevi rejimini protesto etti.
1980- Tokat/ Zile CHP İlçe Başkanı Av.Abidin Şendoğdu evinin önünde yaylım ateşine tutularak öldürüldü. Ayrıca Türkiye’nin çeşitli yerlerinde 18 kişi öldürüldü.
1982- 12 Eylül darbesi sonrası oluşturulan “Danışma Meclisi”nde, ilk ve orta öğretimde din eğitim ve öğretimini zorunlu kılan Yeni Anayasa maddesi kabul edildi.
– Pınar Kür’ün “Yarın..Yarın..” adlı romanı Ege Ordu ve Sıkıyönetim Komutanlığı bölgesinde de yasaklandı.
1983- Sovyetler Birliği, Güney Kore havayollarına ait Boeing 747 uçağını düşürdü, 249 kişi öldü.
– Barış Derneği davasında tutuksuz yargılanırken bir süre önce gözaltına alınan ressam Orhan Taylan gizli TKP’ye üye olduğu iddiasıyla tutuklandı.
1985- Kuşadası Davutlar yöresinde çıkan orman yangınında, bir orman bekçisi ile 14 er yaşamını yitirdi.
1987- Cezaevlerindeki baskıları protesto etmek ve seslerini Meclis’e duyurmak için mahkum yakınları Ankara’ya yürüdüler. Yürüyüşe polis müdahale etti. 60 mahkum yakını gözaltına alındı. Yürüyüşçülerden, idam hükümlüsü Hasan Şensoy’un ablası, İnsan Hakları Derneği kurucularından Didar Şensoy şeker komasına girerek yaşamını kaybetti.
1988- Irak ordusunun saldırılarından kaçan kürtlerin sayısı 100 bini aştı, Şemdinli-Silopi hattında arazide bekletiliyorlar.
1990- İHD ve 17 derneğin Abdi İpekçi Parkı’nda gerçekleştirdikleri “Barış Zinciri”nde slogan atıldığı gerekçesiyle polis müdahale etti.
1991- Hükümetten memura seçim rüşveti. Memura toplu konuttan aldığı net maaşın 60 katı kredi verilecek. Memur, ortalama 100 milyon lira tutan bu krediyi istediği konutun alımında kullanabilecek. Aldığı krediyi maaşlarının dörtte birini aşmayacak dilimlerle aylık ödeyecek. Gerçekleşip gerçekleşmediği hakkında gazetelerde bilgi bulunamadı.
– Özbekistan bağımsızlığını ilan etti.
1992- Restore edilerek kültür merkezine dönüştürülen Sultanahmet Cezaevi’ne yapılan polis baskınında müzisyen İlkay Akkaya dahil 21 kişi gözaltına alındı.
1993- Koalisyon ortakları SHP ile DYP, PTT’nin yüzde 49 hissesinin satılması konusunda anlaştı.
– “Yargısız İnfaz” ilk kez kayıtlara geçti: Gaziosmanpaşa Cumhuriyet Savcılığı, 4 polis için fezleke hazırladı: Küçükköy’deki operasyonda 2 kişinin öldürülmesinde, “meşru müdafa sınırının aşıldığı” gerekçesiyle, polislerin ağır ceza mahkemesinde yargılanmalarını istedi.
– Savaş Karşıtları Derneği kuruldu. İki yıl sonra, Osman Murat Ülke, zorunlu askerliğe karşı çıkarak, vicdani retçi olduğunu açıkladı.
1994- İş akitleri sona erip DYP-SHP hükümetince söz verildiği halde uzatılmayan 48 bin geçici işçi adına yaklaşık 1.000 işçi Başbakanlığa yürüdü.
1995- İstanbul’a gelecek olanlara “vize uygulanmasını” yeniden gündeme getiren Büyükşehir Belediye Başkanı R.Tayyip Erdoğan: ”İstanbul’un bir göç istasyonu olmaktan çıkarılması gerekiyor.”
1996- İstanbul’da HADEP, ÖDP ve kitle örgütleri Yedikule Zindanları’nda “Barış Şenliği” düzenledi.
1997- 350 kişi ve 7 otobüsle dün İstanbul’dan Diyarbakır’a yola çıkan “Musa Anter Barış Heyeti” Siverek’ten geri çevrilerek Diyarbakır’a sokulmadı, pankartları yakıldı. 1 Eylül Dünya Barış Günü’nde D.Bakır’da 500 kişiye yakın gözaltı yapıldı. Batman’dan Diyarbakır’a gitmek isteyen 150 kişi de gözaltına alındı.
1998- Türk sinemasına 46 yıldır hizmet veren yönetmen Osman F.Seden vefat etti.
2000- Rusya Federasyonu’na bağlı Tataristan Cumhuriyeti’nde Latin alfabesine geçildi. Daha önce Kiril alfabesi kullanılıyordu.
2002- ÖDP İstanbul İl Başkanı Sinan Tutal, seçim bildirisi dağıtırken Sinan Kayış’ın öldürüldüğü kahvehanenin, ülkücülerin uyuşturucu ve kumar üssü olduğunu öne sürdü.
– Güney Kore`de, son 40 yılda meydana gelen en şiddetli kasırgada iki günde ölenlerin sayısı yaklaşık 200`ü buldu.
2003- Denizli Valisi Recep Yazıcıoğlu, Ankara’ya 30 kilometre uzaklıkta trafik kazası geçirdi. Yazıcıoğlu 8 Eylülde öldü.
– Orhan Kahyaoğlu’nun “And Dağları’ndan Anadolu’ya devrimci müzik geleneği: sıyrılıp gelen Grup Yorum” adlı kitabı yayınlandı. Kitap, Şili’de 1973 faşist darbesinde cuntacı askerlerce öldürülen devrimci ozan Victor Jara’ya ithaf edildi.
2004- 38 kişinin öldüğü Pamukova’daki hızlı tren kazasıyla ilgili bilirkişi raporu açıklandı. 22 Temmuz’da meydana gelen kazada kusurun yarısı makinistlerde, yarısı TCDD’de: Kurum yol tamiratını yapmamış, trene ATS (otomatik fren sistemi) takmamış.
– Rusya Federasyonu’na bağlı Kuzey Osetya’nın Beslan kentinde Çeçen eylemciler okul bastı, 1300 öğrenci ve veliyi rehin aldı. Eylemciler Rusların Çeçenya’dan çekilmesini istiyorlar.
2005- Irak’ta Saddam Hüseyin’in 2003’te devrilmesi sonrası ilk idam cezası infaz edildi. Adam kaçırma, polis öldürme ve tecavüz suçlarından üç kişi asılarak idam edildi.
– Erdemir Madencilik’e bağlı işyerlerindeki grev ve lokavt kararları Bakanlar Kurulu tarafından ‘güvenlik’ nedeniyle 60 gün ertelendi.
2006- Irak’taki Kürdistan bölge yönetimi başkanı ve Kürdistan Demokrat Parti (KDP) lideri Mesut Barzani, tüm devlet kurumları, askeri yerler ve Kürdistan bölge sınırlarındaki Irak bayraklarının kaldırılıp sadece Kürdistan bayrağı asılması talimatı verdi.
– Lübnan’da oluşturulacak barış gücüne Türk askerinin gönderilmesine ilişkin Hükümet Tezkeresi, TBMM Başkanlığına sunuldu.
2007- İngiliz ordusunun 1930’lu yıllarda yüzlerce Hindu asker üzerinde hardal gazının etkilerini araştıran deneyler yaptığı ortaya çıktı.
2009- Sivas Katliamı Davası’nda söz alan Avukat Şenal Saruhan’ın araştırmalarına dayanarak verdiği bilgiye göre, firari sanıklardan Cafer Erçakmak’ın 1998 yılına kadar devletten emekli maaşı aldığı ortaya çıktı.
2010- “Roman Açılımı”nda pankart açmaktan 17 aydır tutuklu olan Ferhat Tüzer’e “türkü söylediğinden” 6 ay açık görüş yasağı getirildi.
2012- Hatay’da “Emperyalist Müdahaleye Hayır Platformu” barış mitingi düzenledi.
– Oyuncular Sendikası Başkanı Mehmet Ali Alabora: “Dizilerde rol alan 846 oyuncudan sadece 8’i sigortalı.”
– İstanbul’da Halkevciler toplu taşıma ücretlerine yapılan zammı protesto etmek için Karaköy-Kadıköy vapuruna turnikelerden atlayarak bindi.
2013- Kaldırımlar dört bir yanda gökkuşağı renklerine boyanıyor.
– İstanbul’da 1 Eylül Dünya Barış Günü için insan zincirleri oluşturuldu. Taksim’de polis zincire müdahale etti, Gezi Parkı kapatıldı. Demokrasi ve Barış Platformu Kadıköy’de “Gezi’den Lice’ye Barış İçin Mücadeleye” mitingi düzenledi.
– Anadolu Ajansı, Kürtçe haber yayımına başladı. AA, böylece yayın dilini altıya çıkarmış oldu.
2015- Başbakan Davutoğlu’nun 5 Ağustos’ta 81 ilin valilerine gönderdiği gizli genelgeyle MİT, Başsavcılık, Jandarma ve Emniyet’e tüm yurtta “Dernekler, STK’ler, sözde halk meclisleri, yerel basın, internet siteleri ve sosyal medya”nın fişlenmesi talimatı verdiği ortaya çıktı.
2016- HSYK Genel Kurulu, FETÖ soruşturması kapsamında geçici olarak görevden uzaklaştırılan 543 hakim ve savcıyı meslekten ihraç etti.
2017- BM, Myanmar’ın Arakan eyaletinde şiddetten kaçan sivillerin üzerine roketatar saldırısı düzenlendiğini açıkladı.