1453 – Ayasofya’da ilk cuma namazı Akşemseddin tarafından kıldırıldı.
1475- Tarih sahnesinde 364 yıl kalan Kırım Hanlığı, Osmanlı Devleti’ne bağlandı.
1831- James Clark Ross, Kuzey Kutbunu keşfetti.
1855 – Amerikalı maceraperest, paralı asker William Walker Nikaragua’yı ele geçirdi.
1916- Hicaz’da Osmanlı idaresine karşı ilk ayaklanma hareketi başladı.
1920- Milli Aşireti isyanı çıktı. İsyan 8 Eylül 1920’de bastırıldı.
– Adolfo de la Huerta, Meksika devlet başkanı oldu.
1921- Şefik Hüsnü’nün kurduğu Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası’nın yayın organı Aydınlık gazetesi çıktı.
1929- 1 Kasım 1928 tarihli Yeni Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkındaki Kanun gereğince, devlet muamelelerinde ve kayıtlarda tamamen yeni harfler kullanılmaya başlandı.
1930- İstanbul’da Galata Köprüsü’nde 85 yıldır alınan geçiş ücreti kaldırıldı. Köprü 1845’te açıldığında, geçiş tarifesi yayalar için 5 para, hamallar için 10 para, yüklü arabalar için 5 kuruş, yüklü beygirler için 40 para ve koyunlar için 3 para olarak belirlenmişti.
1943 – İstanbul Radyosu, Vedat Nedim Tör yönetiminde deneme yayınına başladı.
1950- İzmir İşçi Sendikaları Birliği kuruldu.
1952 – Berlin ikiye bölündü.
1958- Fransa’da General Charles De Gaulle başbakan oldu.
1959 – Nikaragua devriminin başlangıcı.
1966- Bir süre önce yayınladığı “Yazacağım” adlı şiir kitabındaki bazı şiirlerde “komünizm propagandası yaptığı” iddiasıyla basın savcılığınca hakkında soruşturma açılıp mahkemece serbest bırakılan Aşık İhsani, savcılığın itirazı üzerine üst mahkemece tutuklandı.
1967 – Bütün zamanların en iyi albümü kabul edilen The Beatles grubunun Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band adlı rock albümleri piyasaya sürüldü.
1968- Görme ve işitme engelli olmasına rağmen kendini bir yazar ve hatip olarak yetiştirmeyi başaran ve insan iradesinin simgesi olarak saygı gören ABD’li kadın yazar Helen Keller yaşamını yitirdi.
1969- İstanbul Üniversitesi’nde 6 fakülteyi işgal eden öğrenciler Mahkeme’nin Üniversitede arama kararı alması üzerine eylemlerine son verdi.
1970- Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nin düzenlediği “Anayasa’ya Saygı Yürüyüşü” akademisyenler ve öğrencilerin katılımıyla Hukuk Fakültesi’nden Anıtkabir’e yapıldı. Yürüyüş “AP iktidarının Anayasa’ya ve üniversite özerkliğine karşı takındığı tutum” protesto edildi.
– Yaklaşık 30 bin Mühendis ve Mimar Odaları üyesi, Personel Kanunu Tasarısı’nı protesto için 2 günlük boykota başladı.
1971- Türkiye Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi (THKP-C) liderleri Mahir Çayan ve Hüseyin Cevahir 30 Mayıs 1971’de polis takibinden kaçarken Maltepe’de girdikleri evde Sibel Erkan’ı rehin almışlardı. Eve operasyon düzenlendi. Cevahir 23 kurşunla vurularak öldü. Çayan kendini vurarak ağır yaralandı. Rehine Sibel Erkan yara almadı.
– Sinematek’in Haziran ayı programında François Truffaut haftası, Donald Richie konferansı ve Amerikan Undergraund/Deneysel Filmleri, Alman Klasikleri, Blake Edwards filmleri ve John Ford’un ”Gazap Üzümleri” filmi var.
1973- Yunanistan monarşiyi kaldırdı, cumhuriyet ilan etti.
1974- Memurların hafta sonu tatilini iki güne çıkaran karar hükmündeki kararname Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girdi.
– Aralarında Yıldırım Koç ve Taner Akçam’ın bulunduğu ODTÜ öğrencileri bazı öğretim üyeleriyle birlikte Tüm İktisatçılar Birliği’ni (TİB) kurdu.
1975- Dünya Bankası, Türkiye’yi “Moratoryum” durumundaki ülkeler arasında saydığını ve halen borçlarını ödeyemez hale gelen bir ülke olduğunu ilan etti. Türkiye 1959 ve 1965 yıllarında da iki kez borç ödeyemez ülke olarak ilan edilmişti.
– Tüm Sağlık-İş Sendikası üyesi işçiler, Milliyetçi Cephe hükümetinin çıkardığı kararnamede “memurlar lehine düzenlemelerle işçilere haksızlık yapılmasını” Çapa Tıp Fakültesi bahçesinde protesto etti.
-Suriye’nin başkenti Şam’da toplanan Celal Talabani, Noşirwan Mustafa Emin, Dr.Fuat Mahsum, Dr.Kemal Fuat, Adıl Murat, Abdurezzak Feyli ve Ömer Şeyhmus, Yekiti Niştimani Kürdistan (Kürdistan Yurtseverler Birliği)’ni kurdu.
1976- Suriye’den Güney Kürdistan’a İbrahim Ezo ve 36 Peşmergenin dönüşü: Baas diktatör rejimine karşı silahlı direniş mücadelesini başlatan KYB, bu günü “Yeni Devrimin Başlangıcı” günü olarak ilan etti. Kürdistan’a dönerek silahlı mücadeleyi başlatan İbrahim Ezo ve arkadaşları, kısa bir süre sonra lrak ordu birlikleriyle girmiş oldukları büyük bir çatışmada yaşamlarını kaybetti. Bu grubun büyük direnişi karşısında lrak ordusu da büyük kayıplar verdi.
– Emeklilik ikramiyesini 15 maaştan 30 maaşa çıkaran kanun tasarısı kabul edildi. Kanun 1 Mart 1974’ten itibaren geçerli olacak.
Asgari ücretin günlüğü 60, aylığı 1800 liraya çıkarıldı. Bir yıl önce asgari ücretin günlüğü 40 lira olarak saptanmıştı.
1977- Çiğli’de Mehmet İsvan’ın yaralanmasına yol açan gaz tüfeğinin olay günü yalnızca gözaltındaki polis İ.Çetin’e verildiği savcılık soruşturmasında ortaya çıktı, Çetin çıkarıldığı mahkemede tutuklandı. CHP Genel Sekreteri Eyüboğlu Vali ve Emniyet Müdürü’nü suçladı.
– Niğde Ulukışla’da, bir kahvehaneye ülkücülerin silahlı saldırısı sonucu ağır yaralanan Devrimci Yol taraftarı Yaşar Behmen (1958- Ulukışla), kaldırıldığı hastahanede yaşamını yitirdi.
1978- Milliyetçi Hareket Partisi milletvekilleri müftülerin de nikah kıyması için yasa teklifi verdi.
1979- Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı, Dev-Genç’i (Devrimci Gençlik) kapattı.
Tercüman gazetesi yazarları Nazlı Ilıcak 9 ay, Rauf Tamer 16 ay hapis cezasına çarptırıldı.
– Rodezya’da 90 yıl sonra ilk kez siyahların çoğunlukta olduğu bir hükümet göreve geldi.
1980- Çorum’da sokağa çıkma yasağına rağmen ülkücüler solcu ve Alevilere ait bazı binaları ateşe verdi, incelemeler için kentte bulunan CHP’li 2 milletvekiline saldırdı.
1981- Talip Apaydın’ın “Kente İndi İdris” romanı ile “Duvar Yazarları” adlı öykü kitabı hakkında İstanbul Sıkıyönetim Savcılığı’nca dava açıldı. İfade veren Apaydın tutuksuz yargılanacak.
1982- Adalet Ağaoğlu’nun romanı “Fikrimin İnce Gülü” 12 Eylül askeri rejimi sırasında, dördüncü baskıdayken toplatıldı. Türk edebiyatının ilk yol romanı olan “Fikrimin İnce Gülü” iki yıl süren yargılamadan sonra aklandı. Ağaoğlu, “Fikrimin İnce Gülü” üzerine yapılan filmi ise “otoriter kurumlara karşı tavrı budanmış ve içeriği boşaltılmış” olarak çekildiği gerekçesiyle reddetti.
– Feshedilen CHP’nin eski genel başkanı Bülent Ecevit 1980’de CHP Nevşehir İl Başkanı’nın cenazesine ülkücülerce saldırı sonrası Nevşehir Emniyet Müdürü için sarfettiği “Sen ne biçim emniyet müdürüsün?” sözünden dolayı yargılandığı davada beraat etti.
1983- Milli Güvenlik Konseyi (MGK) tarafından BTP kapatıldı. BTP’nin kurucularından Hüsamettin Cindoruk, Mehmet Gölhan ve yasaklı siyasilerden Süleyman Demirel, Sırrı Atalay ve İhsan Sabri Çağlayangil’in de aralarında bulunduğu 16 kişi Çanakkale’de bir askeri garnizonda (Zincirbozan) mecburi ikamete tabi tutuldular.
1985- Türk, Amerikan ve Alman bilim adamları, 21 yıllık kazının sonucunda dünyada en eski köyün Diyarbakır’da bulunduğunu ortaya çıkardılar. Ergani yakınlarında Çayönü höyüğü kazılarında, yaklaşık 9 bin yıl öncesine ait içinde insan kafatası bulunan bir yapı bulundu.
1986- Kürt kadın yazar Rewşen Bedirxan yaşamını yitirdi. 1909’da Kayseri’de doğan Rewşen Bedirxan ve ailesi 1913’te siyasi çalışmalarından dolayı Ortadoğu’ya sürgün edildiler. Şam’da ve Ürdün’de öğrenimini sürdüren Bedirxan, Şam’da ve Ürdün’de ilk kadın öğretmenler arasına girer. 1935 yılında Celadet Bedirxan’la evlenir. Hawar dergisinde yazılar yazar. 1957 yılında Yunanistan’da düzenlenen ve 6 Kürt delegesinin katılması beklenen anti-sömürgecilik kongresine bir tek Rewşen Bedirxan katılır. 1971’de Mustafa Barzani’in isteği üzerine Güney Kürdistan’a giden Bedirxan, Hacı Ümran kentinde Kürt Kadınlar Birliği’ni kurar. Sosyal, politik ve eğitsel alanda aktifliğiyle tanınan Kürt kadın yazar Bedirxan’in eserleri arasında birçok kitap ve çevirisi bulunmaktadır.
1987- Lübnan Başbakanı Raşit Kerami helikopterinde bomba patlaması sonucu öldü.
– Tiyatro sanatçısı Ali Taygun Danimarka’da “Özgürlük Ödülü” aldı. Sanatçı Barış Derneği sanıklarındandı.
1988- Moskova’daki zirvenin 4. ve son gününde ABD Başkanı Reagan ile Sovyet lideri Gorbaçov, nükleer silahsızlanma yolunda 1987’de Washington’da imzaladıkları “Orta Menzilli Füzeler Anlaşması”nın onay belgelerini teati etti.
1990- George H. W. Bush ve Mikhail Gorbachev, kimyasal silah üretimine son veren bir antlaşma imzaladılar.
– İstanbul’da 2.5 aydır süren temizlik işçileri grevi anlaşmayla sonuçlandı. Belediye İş Sendikası ile Büyükşehir Belediyesi arasında 26 bin işçiyi kapsayan anlaşmayla 5 yıllık bir temizlik işçisinin aylığı 350 bin, 10 yıllık işçinin aylığı ise net 1 milyon liraya yükseldi.
– Ünilever’in 2 işyerinde Petrol-İş üyesi 797 işçi greve başladı.
– Dersim/ Ovacık Çalbaşı köyünde, kolluk güçleriyle TİKKO mensupları arasında çıkan çatışmada Haşim Gözoğlu’nun (1962- Ovacık) öldürüldüğü açıklandı.
– Diyarbakır E Tipi Cezaevi’ndeki açlık grevine destek için Dargeçit Kaymakamlığı önünde oturma eylemi yapmak isteyen 40 kadın gözaltına alındı
1991- Yüksek Planlama Kurulu’nun (YPK), Başbakan Akbulut’un başkanlığında yaptığı toplantıda Yaşar Holding Grubu’na bağlı “Pınar Entegre Et ve Yem Sanayi AŞ’nin”, Kamu Ortaklığı İdaresi (KOİ) tarafından kurtarılması kararlaştırıldı. KOİ’den Pınar Et’e beş yıl vadeli 30 milyar lira tutarında kredi tahsis edilecek.
1992- Artvin/ Şavşat’ta kolluk güçleriyle TİKKO mensupları arasında çıkan çatışmada Yıldız Çiçek’in (1970- Dersim) öldürüldüğü açıklandı.
1993- Salman Rüşdi’nin “Şeytan Ayetleri”ni yayınlamaya başlayan Aydınlık gazetesine yönelik saldırılar sürüyor: Kayseri’de gazete dağıtım aracı yakıldı, Diyarbakır bürosu kundaklanmak istendi.
1994- Haftalık “Yeni Ülke” dergisinde Temmuz 1991’de yayınlanan ve Anti-Terör Yasası’nı eleştiren “Yarın Çok Geç Olacaktır” başlıklı yazısı nedeniyle 20 ay hapse mahkum edilen Petrol-İş Sendikası eski başkanı Münir Ceylan Tekirdağ/ Saray Cezaevi’ne girdi.
– 27 Mart 1994 yerel seçimlerinden kısa bir süre önce, SHP’li Nurettin Sözen döneminde suya yapılan zamma karşı imza kampanyasıyla toplanan 140 bin imzayı Sözen’e sunan RP’li Recep Tayyip Erdoğan, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı olmasından 2 ay sonra suya zam yaptı.
– Tofaş, ekonomik kriz nedeniyle 14 Haziran’dan itibaren üç vardiya sisteminden iki vardiyaya dönme ve 2404 işçi ile memurunu işten çıkarma kararı aldı. Tofaş yetkilileri, kriz bitince çıkardığı elemanlarını tekrar işe alma sözü verdi.
– “Ayşe Gülen Halk Sahnesi” oyuncuları 5 Nisan Zam Paketi ile ilgili oyunlarını Camialtı Tersanesi önünde işçilere oynadı.
1995- 20 Şubat’tan beri haber alınamayan Rıdvan Karakoç’un da işkenceyle öldürülüp Kimsesizler Mezarlığı’na gömüldüğü tespit edildi. Rıdvan Karakoç’a da Hasan Ocak gibi işkence yapılıp boğazı sıkılarak öldürüldüğü, cesedin aynı yere -Beykoz/ Buzhane’ye- atıldığı anlaşıldı.
– Gözaltında kayıpların yakınları ve çeşitli kitle örgütlerinin üyeleri Sirkeci’den Eminönü Belediyesi’ne yürüdü.
– Özgür Gündem gazetesine yazdığı ”Dünyanın Kürt Halkına Borcu Var” başlıklı makalede “ayrılıkçı propaganda yaptığı” gerekçesiyle 2 yıl 6 ay hapis, 300 milyon TL para cezasına çarptırılan Avukat Eren Keskin cezaevine götürülmek üzere polislerce Emniyet Müdürlüğü’ne götürüldü.
1996- İHD ve ÇHD avukatlarının, Alibeyköy’de gazete satarken polis ateşiyle hayatını kaybeden lise öğrencisi İrfan Ağdaş’ın ölümünün aydınlatılması amacıyla olay yerinde keşif yapılması ve tanıkların dinlenmesi için Eyüp 1.Sulh Ceza Mahkemesi’ne başvuruları reddedildi.
2000- İşsizlik Sigortası yürürlüğe girdi. Bu düzenlemeyle zorunlu tasarruf uygulaması sona erdi.
2001 – Bir Hamas intihar bombacısı Tel Aviv’deki bir diskoda 21 kişinin ölümüne yol açtı.
– Bakırköy Sümer Holding’de çalışan Teksif Sendikası’na üye bir grup işçi İstiklal Caddesi’ndeki ANAP İl Binası önüne yürüyerek hükümetin IMF’ye teslimiyetçi politikalarını protesto etti, yeni Devlet Bakanı Mehmet Keçeciler’e iletilmek üzere bir mektup bıraktı.
– Anayasa Mahkemesi, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’nın uyarısı üzerine -oy çokluğuyla- Komünist Parti’ye adındaki “Komünist” kelimesinden dolayı ihtarda bulundu ve Siyasi Partiler Kanunu’na aykırılığın giderilmesi için 6 ay süre tanıdı.
2003- Başkanlığına 21 Mart’ta Ziya Selçuk’un atandığı Talim ve Terbiye Kurulu, Nazım Hikmet’in “Dünyayı Verelim Çocuklara” şiirini ilköğretim 5.sınıf Türkçe kitabına koyan ”Bir-Yayınevi”ne “şiiri çıkarmadan kitaba onay verilmeyeceğini” bildirdi, şiir kitaptan çıkarıldı. Nazım Hikmet’in şiirleri ilk kez 2001-2002 öğretim yılında ders kitaplarına girmiş, UNESCO 2002 yılını “Nazım Hikmet Yılı” olarak ilan etmişti.
2004- AİHM, Diyarbakır’ın Kulp ilçesi Akdoruk köyünde yaşayan Abdullah Altun’un evinin güvenlik güçleri tarafından yakıldığı gerekçesiyle yaptığı başvuruda, Türkiye’yi Altun’a toplam 51 bin 500 Euro tazminat ödemeye mahkum etti.
– TÜPRAŞ ihalesinde yürütmeyi durdurma kararının Ankara Bölge İdare Mahkemesi’nce iptali, Aliağa’da Petrol-İş üyesi TÜPRAŞ ve PETKİM işçilerince yürüyüşle protesto edildi. İşçiler öğlene kadar işbaşı yapmadı.
– Cumhuriyet Gazetesi Yayın Kurulu üyesi ve köşe yazarı Hikmet Çetinkaya’nın “Fethullah Gülen’in 40 Yıllık Serüveni”adlı kitabı çıktı. Önce Cumhuriyet’te yazı dizisi olarak yayınlanan kitapta, Gülen ve cemaatinin devleti ele geçirme planları ve aşamaları anlatılıyor.
2005- 15 yıldır siyanürlü altın işletmeciliğine karşı mücadele eden Bergamalı köylüler, kesinleşmiş yargı kararlarıyla kapatılan madene tekrar çalışma izni veren İzmir Valiliği’nin önünde çıplak eylem yaptı.
– Bolivya’da, enerji sektörünün kamulaştırılmasını isteyen göstericilerin engellemeleri nedeniyle Kongre oturumları süresiz ertelendi. Yoksulları temsil eden göstericiler, Kongrenin zengin doğu ve güney eyaletlerine otonomi vermesine karşı çıkıyor.
2006- Uşak’taki Karun Hazinesi’nin en değerli parçalarından ”kanatlı denizatı broşu”nun kalıbının çıkarıldığı, İran’da taklidinin hazırlanmasının ardından orijinaliyle değiştirildiği ortaya çıktı.
2009- Brezilya-Fransa seferini yapan Air France uçağı Atlantik Okyanusu’na düştü. Aralarında Türkiyeli arp sanatçısı Fatma Ceren Necipoğlu’nun da bulunduğu 228 kişi öldü.
2012- Eski Mısır Cumhurbaşkanı Hüsnü Mübarek, yargılandığı davanın karar duruşmasında, protesto gösterilerindeki ölümlere suç ortaklığı yapmaktan ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı. Eski İçişleri Bakanı Habib El Adli’ye de ömür boyu hapis cezası verildi.
– Venezuela’da hükümet ticari amaçlarla ateşli silah ve cephane satışını yasakladı.
2013- Gezi Direnişi sürüyor: Yüzlerce kişi geceyarısı Kadıköy’den yürüyerek Köprü’yü geçip sabah Barbaros’a ulaştı, biber gazıyla tanıştı. Taksim’i dört bir yandan kuşatan direnişçiler öğleden sonra adım adım ilerledi, Taksim Meydanı’nda da giderek artan bir kalabalık oluştu. Polis biriken kalabalığı dağıtmak için aralıklarla gaz kullandı. Polis 15:45 den itibaren Taksim/AKM önüne çekildi ve 16:30’da Taksim Meydanı’nı hızla terketti. 17:00 itibariyle Taksim Meydanı ve Taksim’e açılan tüm caddeler hınca hınç doldu, yüzbinler Taksim’e aktı. Akşam Dolmabahçe’deki Başbakanlık Çalışma Ofisi etrafında polisle çatışma başladı. Çatışmalar şiddetlenerek gece geç saatlere kadar sürdü. Polis gece Dolmabahçe Swiss Otel’e kaçanların ardından otel bahçesine defalarca gaz attı.
Ankara’da Yüksel Caddesi, Güvenpark ve Kuğulupark’ta protestolar akşam saatlerine kadar sürdü. Kızılay’daki Gezi protesto gösterileri sırasında, Ethem Sarısülük polis kurşunuyla başından vurularak ağır yaralandı. 12 Haziran’da beyin ölümü gerçekleşen Sarısülük, 14 Haziran’da hayatını kaybetti.
Protestolar Türkiye geneline yayıldı. İçişleri Bakanlığı verilerine göre 48 ilde 90’dan fazla gösteri gerçekleşti. İçişleri Bakanı Muammer Güler, 48 ilde, 26’sı polis olmak üzere 79 kişinin yaralandığını açıkladı.
Barselona, Berlin, Buenos Aires ve San Fransisco’da Gezi Direnişi’ne destek eylemleri yapıldı.
2016- Somali’nin başkenti Mogadişu’daki Ambassador Otel’e bomba yüklü bir araçla saldırı düzenlendi. Aralarında Somali Parlamentosundan milletvekilleri Muhammed Mahmud Curi ile Abdullah Camisi’nin de bulunduğu 11 kişi yaşamını yitirdi
2017- ABD Başkanı Trump, ülkesini, iklim değişikliğiyle küresel mücadeleyi hedefleyen ve 190’ı aşkın ülkenin imzaladığı Paris Anlaşması’ndan çekme kararı aldığını açıkladı.
– Bilim adamları, dünyanın en önemli temel gıda maddelerinden biri olan pirincin, yaklaşık 10 bin yıl önce Çin’de ehlileştirilip tarım ürünü olarak kullanılmaya başlandığını ortaya çıkardı
2018- ABD, Filistin halkı için koruma talep eden BM Güvenlik Konseyi tasarısını veto etti.
Yorumlar kapatıldı.