1483- Protestan reformunun lideri Martin Luther (ö. 1546) doğdu.
1891- Fransız şair Arthur Rimbaud (d. 1854) yaşamını yitirdi.
1908- Cemiyet-i Hayriye-i Nisvaniye Selanik’te, Zekiye Hanım tarafından kuruldu. Cemiyet, kız çocuklarının eğitimi için çalıştı.
1918- Darülbedayi’ye ilk kız öğrenciler alındı: Öğrencilerin adları: Bedire, Memduha, Beyza, Refika ve Afife (Jale)
1922- VI. Mehmet Vahdettin, son selamlık törenine katıldı.
1924- Halk Fırkası’ndan istifa eden milletvekillerinin kuracağı partinin adının “Cumhuriyet Fırkası” olacağı haberi üzerine Halk Fırkası’nın adı Cumhuriyet Halk Fırkası olarak değiştirildi.
1938- Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal İstanbul’da, Dolmabahçe Sarayı’nda saat 9.05’te öldü.
1940 – Walt Disney, FBI’ın Los Angeles ofisi için muhbirlik yapmaya başladı. Görevi Hollywood’daki Amerikan aleyhtarı olduğunu düşündüğü kişileri ihbar etmekti.
1944- Müttefikler Arnavutluk’ta Enver Hoca liderliğindeki hükümeti tanıdı.
1946- Adana hapishanesinden 10 mahkum duvarı delerek kaçtı.
1953 – Atatürk’ün naaşı, törenle Anıtkabir’e nakledildi.
1961- Sovyetler Birliği’nde Stalingrad’ın ismi Volgograd olarak değiştirildi.
1965- Çin’de Kültür Devrimi başladı.
1966- İzmir/Cumhuriyet Alanı’ndaki Atatürk heykeline balta ile saldıran çiftçinin duruşmasına başlandı. “Deli olmadığı” doktor raporuyla saptanan sanık, “Atatürk’ü cennetlik yapmak için heykeli kırmaya teşebbüs ettim” dedi.
1967- Konya/ Ereğli İvriz İlköğretmen Okulu din dersi öğretmeni, öğrencilerin okulda hazırladığı “Atatürk Köşesi”ndeki resimleri yırttı. 250 öğrenci protesto için İvriz’den Ereğli’ye 12 km’lik bir yürüyüş yaptı.
1968- 30 Ekim’de Samsun’da başlayan “Tam bağımsızlık için Mustafa Kemal yürüyüşü” gençlerin Anıtkabir’e çelenk koymasıyla sonuçlandı. Deniz Gezmiş’in de aralarında olduğu yaklaşık 300 genç SBF’de toplanıp Anıtkabir’e gitti, çelenk koydu, saygı duruşunda bulundu.
1969- Sovyet yönetmen Sergey Yutkeviç’in çektiği “Türkiye’nin Kalbi Ankara” filmi TRT Ankara Televizyonu’nda yayınlandı. 1934 yılı Sovyet yapımı “Türkiye’nin Kalbi Ankara” adlı belgesel TRT’de gösterimdeyken Genel Müdür Öztrak’ın sözlü talimatıyla gece yayından kaldırıldı. Film 1933’de Cumhuriyet’in 10.yıldönümü için Atatürk’ün isteğiyle Sovyetler’e ısmarlanmış, yapımı 1 yıl sürmüştü. TRT Genel Müdürü Öztrak, “Türkiye’nin Kalbi Ankara”yı yayınlayan Televizyon Dairesi Program Müdürü Mahmut Tali Öngören hakkında idari soruşturma başlatıp görevden aldı. Öngören 15 Kasım’da TRT Yönetim Kurulu kararıyla görevine iade edildi.
– İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde 10 Kasım nedeniyle yapılan saygı duruşuna katılmayıp yürüyen sakallı-cüppeli bir öğrenci “Atatürk’e hakaret ettiği” şikayetiyle sevkedildiği Savcılıkça ifadesi alınıp serbest bırakıldı.
1970-Adana’da Bossa fabrikası işgali: 60 işçi yaralandı, 160 işçi gözaltına alındı. Adana/Bossa Fabrikası’nda yaklaşık 1.000 işçi, 10 işçinin önceki işgalden dolayı işten atılmasına engel olmak için fabrikayı tekrar işgal etti; 60 işçi yaralandı, 160 işçi gözaltına alındı.
– Atatürk Dev-Genç, TÖS, TMGT, ÜNAS, üniversite öğrenci birlikleri, Sağlık İşçileri Sendikası ve Yapı İşçileri Sendikası tarafından Anıtkabir’de birlikte anıldı. Anmada konuşan Dev-Genç Başkanı Ertuğrul Kürkçü “Yeni bir kurtuluş savaşının eşiğindeyiz” dedi. Anma sonrası CENTO’nun kullandığı Eski Meclis binası önüne yürüyen bir grup öğrenci, direklere çekilen ABD ve İngiliz bayraklarını indirip yırttı, müdahale eden askerlerle çatıştı. Samanpazarı’na çıkan gençlerin üzerine Türkocağı’nın damından molotof atıldı, taşla karşılık verildi. İzmir’de İktisadi Ticari Bilimler Fakültesi’ni basan 10 kadar ülkücü, kantin duvarlarına asılan Atatürk resimlerini ve pankartları parçaladı. Robert Kolej Fikir Kulübü tarafından Lise kısmına asılan “Atatürk’ün Gençliğe Hitabesi” Amerikalı bina amirince “politika yapılıyor” gerekçesiyle yırtıldı. Çankırı’nın Eskipazar ilçesinde cami cemaatine TRT yayınlarını kötüleyip izlenmemesini vaaz eden bir vaizin kaymakamca görevden alınmasının ardından camiden çıkan bir grup kaymakam aleyhinde gösteri yapıp bazı öğretmen evlerini taşladı, kaymakam jandarmaya sığındı.
– Robert Kolej öğrencileri, Bebek binalarının özerk bir Türk üniversitesine dönüşmesi talebiyle süresiz olarak boykota başladı.
– Motorlu taşıt alım vergisinin değiştirilmesini, şoförlerin de sigorta kapsamına alınmasını isteyen Şoförler ve Otomobilciler Federasyonu yurt çapında iki günlük boykota başladı. 500 bin şoför boykota katıldı.
Şehirler arası otobüs ve kamyon şoförleri de boykota başladı.
1972- Haftalık “Toplum” dergisi Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı tarafından süresiz olarak kapatıldı.
1975- Beykoz Deri ve Kundura Fabrikası’nda 1900 işçi direniş yaptı.
– Darüşşafaka Lisesi’nde boykotun elebaşları oldukları gerekçesiyle okuldan atılan 21 öğrenci okula girerek içerdeki arkadaşlarıyla birlikte kendilerini eski konferans salonuna kilitleyip müdürle görüşmek istedi. Gelen 200 kadar polis kapıları kırarak öğrencileri çıkardı.
– Portekiz, 16. yy’dan beri sömürgesi olan Angola’ya özgürlüğünü verdiğini açıkladı.
1976- Erzincan Çayırlı’da, “ülkücüler” tarafından kardeşi Rıza Akdemir’le birlikte vurulan Hüseyin Akdemir (1949- Erzincan) yaşamını yitirdi.
Kilis’te gece evlerine giden 2 gencin yolunu kesen 30 kadar ülkücü, ailesini ziyaret için Kilis’e gelen Diyarbakır Eğitim Enstitüsü öğrencisini bıçakla öldürdü, lise öğrencisini ağır yaraladı.
1979- TÖB-DER Genel Başkanı Gültekin Gazioğlu ile 5 yönetici “Dernekler Yasası’na aykırılık” ve “komünizm propagandası” iddiasıyla tutuklandı.
1982- Sovyetler Birliği lideri Leonid Brejnev öldü.
1983- Yeni kısıtlamalar getiren Basın Kanunu kabul edildi. Milli Güvenlik Konseyi aynı gün Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu, TRT Kanunu’nu da kabul etti. Yasaya göre başbakan gerekirse TRT’de haber ve yayın yasaklayabilecek
1984- Eski İstanbul Emniyet Müdürü Şükrü Balcı, rüşvet aldığı iddiası ile aranırken, ABD’den yurda döndü ve ‘Hesap vermeye hazır olduğunu’ söyledi.
1985- 700 işçinin çalıştığı Birleşik Alman İlaç Fabrikaları’nda 53 gündür süren grev anlaşma ile sonuçlandı.
– Sovyet şair Yevgeni Yevtuşenko, Cumhuriyet Kitap Klübü’nün Ankara 2.kitap şenliğinde “Öndeyiş” adlı şiirini masaya çıkarak -Rusça- okudu.
1986- İstanbul’da YÖK’ü protesto için 3 gündür açlık grevi yapan öğrenciler geceyi yine Bilgesu Erenus’un evinde geçirdikten sonra eylemi sonlandırdı.
1988- Atatürk, ölümünün 50. yılında ilk kez yas tutulmadan anıldı.
1989- İstanbul’da 30’a yakın gerici “kadın başları” ortak temalı resim, fotoğraf ve karikatürlerin sergilendiği Basın Müzesi Sanat Galerisi’ni basıp 150’ye yakın yapıtı ve masa-sandalye vb. eşyayı tahrip etti.
– Bulgaristan devlet başkanı Todor Jivkov istifa etmek zorunda kaldı.
1990- 2 hafta önce ifşa olan anti-komünist “Süper NATO” gizli örgütünün kurucusu olarak 1953-1959 yollarında İtalya’da görev yapan eski CIA Başkanı W.Colby konuştu: “İtalyan seçimlerinde komünistlerin kazanmaması için her şeyi yaptık.”
– Nakşibendi tarikatı lideri Mehmed Zahid Kotku’nun ölümünün 10.yıldönümü nedeniyle Hakyol Vakfı’nın Aya İrini Konser Salonu’nda düzenlediği sempozyuma ANAP’lı Başbakan Y.Akbulut ve Kültür Bakanı N.K.Zeybek ile G.Antep milletvekili H.Celal Güzel başarı telgrafı çekti.
– İHD İstanbul Şube üyeleri, işyerinin camına “Savaşa Hayır” yazısı astığı gerekçesiyle tutuksuz yargılanacak olan Vedat Sümercan için Banaz 1.Sulh Ceza Mahkemesi’ne Sirkeci Büyük Postane’den topluca protesto telgrafı çektiler.
1991- Bayrampaşa Cezaevi önünde toplanan mahpus yakınları, Eskişehir Özel Tip Cezaevi’ne yapılan sevklerde hak gaspları yapıldığını söylediler.
1992- Gözaltında kaybedilen 8 gencin aileleri ve avukatları İstanbul Adliyesi Postanesi’nden Başbakan Demirel’e mektup göndererek DYP-SHP koalisyon hükümetinin harekete geçmesini istedi.
1993- CIA raporlarına göre Reagan ve Bush El Salvador’da solcu gerillalara karşı paramiliter “ölüm mangaları”na 1 milyar dolar aktarmış.
– Savaş Karşıtları Derneği kapatıldı. Savcılığın iddianamesinde, derneğin amaç maddesindeki “militarizme karşı olmasının ne anlama geldiği açıklanmamıştır.” denildi.
1995- Fatih’te 500 yıllık adı “Sarıgez” olup Cumhuriyet’le birlikte “Sarıgüzel” olarak değiştirilen caddeye İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi’nin kararıyla -1980’de ölen- İskenderpaşa Cemaatı’nın Nakşibendi Şeyhi “Mehmed Zahid Kotku”nun adı verildi. Sarıgüzel Caddesi’nin adının değiştirilmesine karşı imza kampanyası başlatıp yürüyüş yapan semt sakinleri aynı cadde üzerindeki İskenderpaşa Camii’nden çıkan grubun saldırısına uğramıştı (Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şube Başkanı Oktay Ekinci’nin Cumhuriyet’teki yazısından).
1996- Atatürk’ü anma törenlerinde on binlerce kişi “Şeriata geçit yok” pankartıyla Anıtkabir’e yürüdü. O gün Anıtkabir’i 1 milyon kişinin ziyaret ettiği açıklandı. Kayseri’nin Refah Partili Büyükşehir Belediye Başkanı Şükrü Karatepe “törenlerine içim kan ağlayarak katıldım” dedi.
2001- Cezaevlerindeki tecrite karşı kadın tutuklularla dayanışma için Galatasaray’da basın açıklaması yapmak isteyen, aralarında İHD İstanbul Şube Başkanı Av.Eren Keskin’in de bulunduğu 35 kadın gözaltına alındı.
2002- 3 Kasım’da tek başına iktidara gelen AKP’nin Genel Başkanı R.Tayyip Erdoğan Newsweek’e röportaj verdi: “Partimiz islamcı değildir, dine dayalı değildir. Bizi bu kategoriye Türk basını sokmaya çalıştı”.
2003- Gürcistan’da parlamento binasını kuşatan muhalifler genel seçimlere hile karıştığı iddiasıyla açlık grevi başlattı. Protestoyu Devlet Başkanı Eduard Şevardnadze’nin istifasına dek sürdürüleceğini açıkladılar.
2004- İstanbul Tabip Odası üyeleri Aile Hekimliği Yasa Tasarısı’nın geri çekilmesi talebiyle Kadıköy’de gösteri yaptı.
– Yazar, tıp doktoru, nöropsikiyatrist Serol Teber, 66 yaşında öldü. Açık Radyoda “Didik Didik Freud” adlı programını hazırlıyan ve pek çok kitabı olan Teber’in ilk kitabı “İşçi Göçü ve Davranış Bozuklukları” idi.
2005- Şemdinli’de Umut Kitabevi’nin bombalanmasını protesto için esnaf kepenk kapattı, yaklaşık 5 bin kişi kaymakamlık binasına yürüdü. Polis havaya ateş açtı, göstericilerden yaralanan Ali Yılmaz yaşamını yitirdi. Olayların ardından ilçe giriş çıkışları kapatıldı, okullar tatil edildi.
– Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) türban taktığı için üniversiteye alınmayan Leyla Şahin davasında son kararını verdi: Türkiye’deki türban yasağı demokratik bir toplumda gereklilik.
2006- Hakkari’nin Şemdinli ilçesinde Umut Kitabevi’nin bombalanması davasında, sanık iki astsubayın ardından, PKK itirafçısı Veysel Ateş’e de 39 yıl 10 ay 27 gün hapis cezası verildi. Daha sonraki süreçte, askeri mahkeme ben yargılayacağım diyerek dosyayı devir aldı ve sivil mahkemede ağır cezalar alan sanıkları tahliye etti.
2008 – Güney Afrika’lı şarkıcı, sivil haklar eylemcisi Miriam Makeba (d. 1932) öldü.
2010- KESK, ÇHD ve çok sayıda kitle örgütü Sütlüce’deki AKP İl Binası önünde cezaevlerindeki ölümleri protesto etti.
2016- Mardin’in Derik ilçesinde, PKK’lılar tarafından kaymakamlık binasına düzenlenen roketatarlı saldırıda Kaymakam Muhammed Fatih Safitürk yaralandı. Diyarbakır Dicle Üniversitesi Hastanesine kaldırılan Safitürk, iki gün sonra yaşamını yitirdi.
Yorumlar kapatıldı.