Belleğimizde: 13 Aralık

1522- Osmanlı padişahı Kanuni Sultan Süleyman, Rodos’un teslimini istedi.
1642- Hollandalı denizci Abel Tasman, Yeni Zelandayı keşfetti.
1789- Fransa’da Ulusal Muhafız Birliği (National Guard) kuruldu.
1877- 2. Meclis-i Mebusan çalışmalarına başladı.
1903- Dondurma külahı New York’ta I. Marcione tarafından bulundu. İtalyan asıllı ABD’li dondurma satıcısı Italo Marcioni, ilk dondurma külahının patentini aldı.
1931- Sabahattin Ali’nin Konya’da Almanca öğretmenliği yaparken Ayşe Sıtkı’ya gönderdiği mektuptan bir bölüm:”…insan bir fikre samimiyetle sarılmalı ve onun için ölebilmelidir, fakat bu yarın o fikre hücum için mani teşkil etmemelidir”.
1934- Dil Komisyonu edebiyat derslerinin yeni dile göre nasıl okutulacağını kararlaştıracak.
1936- Milli Eğitim Bakanlığı’nın yayınladığı genelgeye göre, öğrenciye soyadıyla hitap edilecek.
1937– Japon İmparatorluk Kara Kuvvetleri, Çin Cumhuriyeti’nin başkenti Nankin’i ele geçirdi.
– İlk seloteyp satışa sunuldu.
1943- İkinci Basın Kongresi, Ankara’da toplandı.
1945- Filarmoni Derneği İstanbul’da ilk konserini verdi.
1949- İsrail Kudüs’ü başkent ilan etti. Arap-İsrail Savaşı’ndan sonra, Eski Kent ve Doğu Kudüs Ürdün’de, Batı Kudüs de İsrail’de kaldı. Kent, BM kararlarına göre ”uluslararası kent” ilan edilmişti.
1957- Birleşmiş Milletler Siyasi Komisyonu Kıbrıs’ta Yunanistan tezini kabul etti. Ankara kararı tepkiyle karşıladı, Kıbrıslı Türkler kararı kabul etmediklerini açıkladı.
– İran’da deprem: 2 bin kişi öldü.
1959 – Başpiskopos Makarios bağımsız Kıbrıs Cumhuriyeti’nin cumhurbaşkanlığına seçildi.
1960- Fransa cumhurbaşkanı Charles De Gaulle’ün Cezayir ziyareti olaylı geçti. Fransız milliyetçilerinin çıkardığı olaylar sırasında 123 kişi öldü.
– Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı Yeni Gün ve Öncü gazetelerini 3 gün süreyle kapattı.
1964- Küba Endüstri Bakanı Che Guevara New York’ta ABC TV’nin haber programında gazetecilerin sorularını yanıtladı. Che, “devrim ihracı”na ilişkin soruya karşı: “Devrim ihraç edilemez. Devrimi yaratan, halklara baskı uygulayan emperyalist sistem ve iç müttefikleridir.” dedi.
1967- Yunanistan Kralı Konstantin’in, cuntaya karşı darbe girişimi başarısız oldu. Albaylar Cuntası iktidarını sürdürdü. Kral ülkesini terk etmek zorunda kaldı.
1969- Yıldız DMMA devrimci öğrencisi Mehmet Sevinçbüyük’ün öldürülmesinde silahı ateşlediği iddiasıyla gözaltına alınan Hukuk Fakültesi öğrencisi ve “Mücadele Birliği İstanbul Sancağı Haysiyet Divanı Üyesi” Yavuz Arslan Argun yüzleştirmenin ardından tutuklandı.
– 17 yıldır yurtdışında yaşayan ve 2 Eylül 1968’de eşi Sabiha Sertel’i kaybeden Zekeriya Sertel uçakla geldiği İstanbul’dan ertesi sabah yurtdışı edildi. Serteller hakkında 1967’de Türkiye’ye giriş yasağı konulduğu gerekçesiyle giriş izni verilmediği açıklandı.
– Kuzey Atlantik Antlaşması Teşkilatı (NATO) Ankara’daki hava kirliliğini ele aldı.
1974- Malta’da cumhuriyet ilan edildi.
– Anadolu Ajansı TAŞ’nin kurucuları (1925) arasında ve ilk yönetim kurulunda üye olarak yer alan; romancı, gazeteci, siyaset adamı Yakup Kadri Karaosmanoğlu, AA Yönetim Kurulu Başkanlığı’nı yürütürken, Ankara’da 85 yaşında vefat etti.
1975- İstanbul Belediyesi temizlik ve mezbaha işçileri ücretlerinin ödenmesi üzerine işbaşı yaptı.
1976- DİSK/Genel-İş’te örgütlü yaklaşık 66 bin kapıcı ve kalorifer görevlisinin, 1974’de TBMM’ne verilmiş olan yasa teklifi gündeme alınmaz ise 10 ilde 1 Ocak 1977’den itibaren direnişe geçeceği bildirildi.
– Türkiye Milli Gençlik Teşkilatı (TMGT) “Filistin Halkıyla Dayanışma Haftası” nedeniyle İstanbul Yeni Melek Sineması’nda gece düzenledi.
1977- Öykü, roman ve oyun yazarı Oğuz Atay, İstanbul’da 43 yaşında hayatını kaybetti.
1979- Şair ve yazar Behçet Necatigil İstanbul’da öldü.
1980- 12 Eylül askeri yönetiminin dördüncü ayında Erdal Eren askeri mahkeme kararıyla idam edildi. İdam cezası verildiğinde yaşı tutmayan Erdal Eren’in yaşı, asılmadan önce mahkemece büyütüldü.
– 23 Kasım’da Ankara’da gözaltına alınan Devrimci Yol militanı Behçet Dinlerer (26) ağır işkence sonucu kaldırıldığı hastanede hayatını kaybetti.
1981- Polonya’da General Wojciech Witold Jaruzelski, sıkıyönetim ilan etti, 14 bin Dayanışma sendikası üyesi işçi tutuklandı.
1983- 45. Türkiye Cumhuriyeti Hükümet 1. Özal Hükümeti (13 Aralık 1983 – 21 Aralık 1987) göreve başladı.
1985- İçişleri Bakanlığı devlet memurları için ”Güvenlik Belgesi Yönergesi” hazırladı: Yapılacak güvenlik soruşturmasında akrabaları arasında “komünist zanlısı veya komünistlik suçundan hükümlü kişiler” bulunanlara Güvenlik Belgesi verilmeyecek.
1986 – Dünya ve Olimpiyat Şampiyonu Halterci Naim Süleymanoğlu Türkiye’ye iltica etti.
1990- Zonguldak kömür madeni işçilerinin grevinde 14.güne girilirken ANAP hükümeti cephesinden “Kömür ocakları kapatılmayacak” açıklaması geldi. Açıklama Genel Maden-İş Sendikası Başkanı Şemsi Denizer ile Çalışma Bakanı İmren Aykut’un görüşmesinin ardından yapıldı.
– KİT’lerde çalışan sözleşmeli personelin tavan ücreti yüzde 20 oranında arttırıldı. Memur maaşlarına da 1991 yılının ilk 6 ayı için yüzde 20 zam öngörüldü.
– Türk Metal Sendikası, 85 bin işçi adına MESS’le sürdürülen toplu pazarlığın kilitlenmesi üzerine 26 Aralık’ta 230 işyerinde greve gitme kararı aldı. Grev kararı İstanbul’daki 62 işyerine bugün asıldı.
1991- Kültür Bakanı Fikri Sağlar, Devlet Tiyatroları’nın Macunköy tesislerinde 1980’den beri yaklaşık 25 bin “yasak kitap”ın gelişigüzel tutulduğu bir depoyu gazetecilere gezdirdi. Sağlar, kitapları düzenledikten sonra kütüphanelere iade edeceklerini bildirdi.
1992- Cumhurbaşkanı Turgut Özal, TBMM’de bütün partilerin mutabakatıyla kabul edilen ILO sözleşmeleri arasındaki “işine son verilen işçilere yargı yolunun açılmasını” öngören 158 sayılı sözleşmeyi veto etti. Sözleşme çalışanlara iş güvencesi getiriyordu. Özal’ın kararından işverenler memnun oldu. İşçi sendikalarıysa Özal’ı işçi düşmanlığı ile suçladı.
– Paşabahçe’de işten atılan işçiler Osmanbey, Şaşkınbakkal ve Kadıköy satış mağazalarından sonra Beykoz Satış Mağazası’nda aldıkları 1’er çay bardağını bu kez iade ederek işleyişi yine uzun süre aksattı.
1993- Sendikanın bulunmadığı Raks işyeri ile 4 inşaat şirketi çalışanlarına o iş kolundaki sendikaların toplu sözleşmelerinin uygulanması kararlaştırıldı. “Teşmil” adı verilen bu uygulamaya göre Bakanlar Kurulu, Raks işyeri için Petrol-İş Sendikası’nın Tetra Pak toplu sözleşmesinin, 4 inşaat şirketi için de STFA’nın sözleşmesinin geçerli olmasını uygun gördü.
– Devrimci Sağlık-İş’e üye oldukları için işten çıkarılan Florance Nightingale Hastanesi çalışanları 13 Aralık’tan itibaren direnişe geçti. 8 işçinin işten çıkarılmasını protesto eden çalışanlardan aralarında hekim, hemşire, biyolog ve kimyagerlerin de bulunduğu Devrimci Sağlık-İş üyesi 94 kişi coplanarak gözaltına alındı, sorguları sonrası serbest bırakıldı.
– Dersim Ovacık Pozveng köyüne kolluk güçleri tarafından düzenlenen operasyonda TKP/ML- TİKKO üyesi oldukları açıklanan Fevzi Koç (1972- Hozat), Bekir Kürşat Onay (1969- Gaziantep), Hacı Mustafa Aslan (Sivas) ve Deniz San (1976- Ovacık) öldürülürken, 11 ve 12 yaşlarındaki Nuray ve Halil Laço adlı köy çocukları da yaşamlarını yitirdiler.
1994- İstanbul’da Sümerbank, tersane ve Tekel işçileri sorunlarına duyarsız kalmakla suçladıkları Türk-İş yönetimini Bölge Müdürlüğü önünde protesto etti.
1995- 1 Ocak 1996’dan geçerli olmak üzere Türkiye resmen gümrük birliği üyesi oldu. Türkiye ile Avrupa Birliği arasındaki gümrük birliğine ilişkin anlaşma Strasbourg’da oylanarak, 149 red oyuna karşılık 343 oyla kabul edildi. 36 üye çekimser kaldı. Gümrük birliğiyle ilk aşamada Türkiye’de AB bütçesi kaynaklarından 375 milyon ECU beş yıl içinde hibe edilecek. Ayrıca, proje karşılığında Avrupa Yatırım Bankası’ndan 300 milyon ECU hibe edilecek. Önümüzdeki 5 yıl bu yardımların toplamı 2 milyar doları bulacak. Oylamadan sonra Cumhurbaşkanı Demirel, “Bu gelişme Türkiye ve Avrupa ilişkilerinde tarihi bir aşamadır. Zenginlik denizine daldık” dedi. Başbakan Çiller ise, sıranın tam üyeliğe geldiğini belirterek, “Ülkemize kutlu olsun, hayırlı olsun” dedi. CHP Genel Başkanı Deniz Baykal, “Kimse Türkiye’yi gümrük birliğine ben soktum diye dolaşmasın. Türkiye’nin Avrupa’daki yeri tescil edilmiştir. Bu milletin başarısıdır” dedi. RP lideri Erbakan ise, anlaşmanın “Paçavra” olduğunu ileri sürdü, iktidara gelmeleri halinde tanımayacaklarını söyledi. ANAP Genel Başkanı Mesut Yılmaz, Kıbrıs konusunda taviz verilerek bu sonuca ulaşıldığını öne sürdü.
1997- Bursa’da gözaltına alınıp Ankara TEM Şubesi’ne götürülen ve işkence gören Uludağ Üniversitesi öğrencisi Burhanettin Akdoğdu’nun (28) ”battaniye şeridiyle kendini asarak intihar ettiği” açıklandı. Erdal Eren’e yazdığı şiir Kaldıraç Dergisi’nde Bekir Kilerci adıyla yayınlanmıştı. Burhanettin Akdoğdu’nun babasının başvurusu üzerine AİHM 18 Ekim 2005 tarihli kararında; ölümün işkenceden ileri geldiğine dair kanıt bulunmadığı ancak ”kötü muamele” yapılmış olabileceği kanaatiyle Türk hükümetinin aileye 9.720 Euro tazminat ve mahkeme masrafı ödemesine karar verdi.
– DİSK’in Ankara’ya “Sendikal Haklar Yürüyüşü”nün 6.gününde Bilecik’ten geçen kafile akşama doğru Bozöyük’e ulaştı. Kafileyi Bilecik il sınırında Demisaş işçileri ve CHP il örgütü karşıladı. 202 kişilik kafilede Türkiye’nin çeşitli yerlerinde işten atılan işçiler de bulunuyor.
1999- Eski SSK Genel Müdürü Kemal Kılıçdaroğlu, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Yaşar Okuyan’ın son dönemde SSK’ya yönelik yolsuzluk vb.eleştirilerinin temelsiz olduğunu ileri sürerek, “yapılmak istenen, tesislerin gözden çıkarılması gerektiği yönünde mesaj vermek” dedi.
2000- İstanbul Gaziosmanpaşa’da çevik kuvvet otobüsünün taranıp 2 polisin öldürülmesini ve 12’sinin yaralanmasını protesto gerekçesiyle Bayrampaşa Çevik Kuvvet’ten Vatan Emniyet’e ve Valiliğe yürüyen 2 bin kadar polis intikam sloganlarıyla tekbir getirdi, bildiri dağıttı. Çevik kuvvet polisleri Bursa, Adana, Antalya, Mersin, İzmir ve Gaziantepte’de de af yasasını protesto eylemi yaptı. Polisler silahlarını ve keplerini sallayarak kilometrelerce yürüdü.
– Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Abdullah Öcalan’ın “adil yargılanmadığı” konusundaki başvurusunu görüşmeyi kabul etti.
– Ölüm oruçlarının 56. gününde birçok mahpusta ciddi sağlık sorunları görülmeye başlandı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde “hücre karşıtı öğrenciler”, 1 günlük destek açlık grevi yaptı. TBMM İnsan Hakları Alt Komisyonu üyesi ve FP Rize milletvekili Mehmet Bekaroğlu TTB ve TMMOB yöneticileriyle birlikte gün boyu Bayrampaşa Cezaevi’nde mahpuslarla görüştü.
2001- Amerikan yönetimi Celalabad’da ele geçirdiğini söylediği Usame Bin Ladin’in konuşma kasedini yayınladı. Kasette Usame Bin Ladin 11 Eylül saldırılarını nasıl planladıklarını anlatıyor.
– ABD Başkanı George W. Bush, 1972 tarihli Anti-Balistik Füze Anlaşması’ndan (ABM) çekileceğini Rusya’ya resmen bildirdi. Amerikan yönetimi anlaşmanın füze kalkan projesini engellediğini düşünüyor.
2002- AB Kopenhag Zirvesi sonuç bildirgesi yayımlandı: “Türkiye Aralık 2004’e kadar Kopenhag Siyasi Kriterleri’ni yerine getirirse, üyelik görüşmeleri başlayacak.” derken Avrupa Birliği Genişlemesi AB, 10 yeni devletin 1 Mayıs 2004’ten itibaren üye olacağını açıkladı.
2003- Irak’ın devrik Devlet Başkanı Saddam Hüseyin Tıkrit’te bir çiftlik evindeki çukurda yakalandı. Saddam’ın yakalandığı haberini KYB lideri Celal Talabani duyurdu. Saddam yakalandığında “halkım esir, üzgünüm” dedi. Irak halkının bir bölümü sevinç gösterileri yaparken, bir bölümü yastaydı.
2004- Şilili yargıç J.Guzman, eski diktatör Pinochet’yi (89) 1970 ve 1980’li yıllarda yapılan “Akbaba Operasyonu”sırasında “9 kişinin zorla alıkonulması ve bunlardan birinin ölümüne karışmak”la suçlayarak dava açtı. Pinochet evinde gözetim altında tutulacak.
– İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde “Ramazan ayında oruç tutmadıkları için” 3 solcu öğrencinin bıçaklanmasıyla başlayan gerginlik, sabah gerici grubun satır ve bıçaklarla solculara saldırmasıyla çatışmaya dönüştü. Polis göz yaşartıcı bomba ile kavgayı dağıttı: 55 gözaltı.
2005- Türkiye İnsan Hakları Sözleşmesi’nin idamı “koşulsuz” olarak kaldıran protokolünü de onayladı; “savaş hali de dahil, hiçbir koşulda herhangi bir kimse için idam cezası uygulanamayacak.
– ABD’de cinayet suçundan idama mahkum olan, yazdığı kitaplarla Nobel Barış Ödülü’ne beş defa aday gösterilen eski çete lideri Stanley “Tookie” Williams zehirli iğneyle idam edildi. Kaliforniya valisi Arnold Schwarzenegger “Tookie”yi affetmedi.
– TMSF’nin satışa çıkardığı Telsim, 4 milyar 550 milyon dolarla dünyanın en büyük mobil telekomünikasyon operatörlerinden olan İngiltere’den Vodafone’un şirketi Vodafone Telekomünikasyon A.Ş’ye ihale edildi.
2006- Nobel Edebiyat ödülü sahibi yazar Gabriel Garcia Marquez ile pop müzik yıldızı Shakira Latin Amerika Birleşik Eylem Vakfı’nı (ALAS) kurdu. Vakıf kıtada her yıl 350 bin çocuğun ölümüne neden olan yoksullukla mücadele edecek.
2007- İstanbul’da zamlı ulaşım ücret tarifesi İstanbul ve Yıldız Teknik Üniversitesi öğrencileri tarafından İBB önünde protesto edildi. ÖDP, Sağlık-İş ve Belediye-İş sendikaları destek verdi.
2010- Mülkiyeliler Birliği üyeleri ve öğrenciler SBF önünde toplanarak “yumurtalı protesto”ya katıldıkları için haklarında soruşturma başlatılan öğrencilere destek verdi. “Dikmen Vadisi Barınma Hakkı Bürosu” üyeleri SBF öğrencilerinin “yumurtalı protesto” eylemine Yüksel Caddesi’nde destek verdi.
2011- ÇHD İstanbul Şube üyeleri İstanbul Adliyesi önünde “özel yetkili mahkemelerin kaldırılması” kampanyasını başlattı.
2012- Yaşı büyültülerek idam edilen Erdal Eren’in posteri Kızılay’da bir üst geçitin merdivenlerine yapıştırıldı.
2013- Soruşturmayı yürüten Savcı, yoğun bakımda olan Berkin Elvan’ın vurulmasına ilişkin dinlediği görgü tanıklarına polislerle ilgili hiç soru sormayıp “Berkin’de molotof, taş, torpil olup olmadığını” sordu.
– ÇHD operasyonunda gözaltında zorla parmak izi alınan Av.Taylan Tanay’ın nezarethanede “İnsanlık onuru işkenceyi yenecek!” sloganına karşı polisin “işkence yapmayalı yıllar oldu” dediği görüntüler ortaya çıktı.
– Boğaziçi Üniversitesi kampüsünde Yüksekova’da ölümleri protesto için yürüyen öğrenciler kampüs dışına çıkıp AKP Beşiktaş ilçe binasına yürümek isteyince polis kampüs çıkışında tazyikli su ile engel oldu.
2015- Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından 230 kişi hakkında açılan KPSS iddianamesinde, eski ÖSYM başkanları Ünal Yarımağan ile Ali Demir de “Şüpheli” sıfatıyla yer aldı.
2016- İnsan Hakları İzleme Örgütü, Arakan’da bin 500 evin Myanmar devlet güçleri tarafından yakıldığını kanıtlayan uydu fotoğraflarını yayınladı.