Belleğimizde: 13 Ocak

610 – Galileo Galilei, Jüpiter’in 4. uydusu Callisto’yu keşfetti.
1863 – Darülfünun, Kimyager Derviş Paşa’nın verdiği halka açık fizik dersi ile eğitim hayatına başladı. Osmanlı Devleti’nde açılan ilk üniversitedir. Eğitim, Ayasofya yakınlarında tanınmış İtalyan mimar Fosatti’nin yaptığı binada başladı.
1898 – Emile Zola’nın L’Aurore gazetesinde yayımladığı J’accuse (İtham ediyorum) başlıklı açık mektup Dreyfus davası’nı kamuoyunun dikkatine taşıdı.
1915 – Avezzano’da (İtalya) deprem: 29.800 kişi öldü.
1920- Karakol Cemiyeti ve Türk Ocaklarının organize ettiği İstanbul Sultan Ahmet Meydanı’nda protesto mitingleri yapıldı. Bu mitinglerde Şair Mehmet Emin Yurdakul, Hamdullah Suphi Tanrıöver, Halide Edip Adıvar, Şükufe Nihal konuşmacı olarak kürsüye çıktılar.
1925- Kurtuluş Savaşı komutanlarından Halit Paşa, Meclis’te Ali Çetinkaya tarafından bir “kaza kurşunu”yla vurularak öldürüldü.
1928 – Hukuk Fakültesi öğrenci derneğinin toplantısında “Türkiye’de Türkçeden başka lisan konuşulamaz” kararı alındı.
1936- İlk Türk kadın romancı ve yazar Fatma Aliye Hanım İstanbul’da öldü.
1941- Ulysses adlı romanıyla ünlü İrlandalı yazar James Joyce öldü.
1942 – İstanbul’da halka ekmek karnelerinin dağıtımına başlandı. Kaymakamlıklara gidemeyecek durumda olanların karneleri liseli kız ve erkek öğrenciler tarafından evlerine teslim ediliyor. Yapılan açıklamaya göre 7 yaşına kadar olan çocuklara günde 187.5 gram, erişkinlere 375 gram, ağır işçilere ise 750 gram ekmek verilecek.
1946- Mahabad Kürt Cumhuriyeti’nin kuruluşu.
1953 – Mareşal Josip Broz Tito, Yugoslavya devlet başkanı seçildi.
1956- Adnan Menderes ve Namık Gedik hakkında “6-7 Eylül Olayları” nedeniyle soruşturma açılmasını isteyen önerge reddedildi.
1959- Kadın avukatlar Refik Erduran aleyhine dava açtı. Refik Erduran’ın Bir Kilo Namus adlı yapıtında kadınların şeref ve haysiyetlerinin zedelendiğini ileri sürdüler.
1966- Hürriyet gazetesi ABD Başkanı Lyndon Johnson’ın eski Başbakan İsmet İnönü’ye yazdığı mektubu yayımladı. Amerika Birleşik devletleri Başkanı bu mektubu 1964’teki Kıbrıs bunalımı sırasında yazmıştı. Lyndon Johnson mektubunda, Türkiye’nin Kıbrıs’a müdahale etmemesini istemişti.
1968- Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Başkanı İsmet İnönü Türkiye İşçi Partisi’ne (TİP) çattı: “Şimdi kalkmışlar kalkınma, plan, yabancı sermaye, petrol geleceği ve antiemperyalist mücadele hakkında bizimle doğru yön yarışması yapmak istiyorlar” dedi.
1970 – Türkiye Öğretmenler Sendikası (TÖS) Fakir Baykurt Milli Eğitim Bakanlığı tarafından dördüncü kez açığa alındı.
1971- İş Bankası Ankara/ Emek Şubesi soygununu gerçekleştirenlerden Deniz Gezmiş ve Yusuf Aslan için “vur emri” çıkarıldı.
– Adalet Partisi hükümetinin hazırladığı “Üniversite Polisi” ve “Ortak İlkeler” kanun tasarıları, İstanbul Üniversitesi’nde Öğretim Üyeleri Sendikası’nca düzenlenen Forum’da “faşist tedbirler” olarak tanımlandı.
1972- Deniz Gezmiş ve arkadaşlarının idam kararına karşı Türkiye Sanatçılar Birliği Yönetim Kurulu adına bir bildiri yayınlayan karikatürist Tan Oral “İstanbul’da öğrenciler ve ev kadınları arasında toplanan 50 bin imzaya ve Türk Tabipler Birliği açıklamasına katılıyoruz” dedi.
1973- Yazar, sanat tarihçisi, eleştirmen Sabahattin Eyüboğlu 65 yaşında öldü.
1978- İstanbul Laleli’de İstanbul Üniversitesi Yabancı Diller Yüksek Okulu’nun devrimci öğrencilerinin üzerine bir araçtan ülkücülerce açılan yaylım ateşinde Gökhan Yüksel ve Kudret Uybaş hayatını kaybetti.
1983- Adi suçtan hükümlü Adem Özkan, Hüseyin Çaylı ve Osman Demiroğlu idam edildi.
1986- İşkence yapanlara verilen cezaların arttırılması ve sorgu sırasında sanık avukatlarının da hazır bulunmasını öngören yasa önerisi Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde reddedildi.
1990- TRT’de ”Perde Arkası” adlı programı yapan Ertürk Yöndem: “Ülkemizin bütünlüğünü sağlayıcı kritik konulu programlarda devletin görüşüne paralel hareket etmek zorundayız.”
– Legal çalışma yapmak istediklerini basın toplantısıyla açıklayan TBKP Ankara il yöneticilerinden 37 kişi gözaltına alındı.
– Amerika Birleşik Devletleri’nin ilk zenci valisi L. Douglas Wilder, Virjinya’da görevine başladı.
1991- Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SHP) Pendik’te “Savaşa Hayır” mitingi yaptı. Mitinge on binlerce kişi katıldı. Mitingde, Pendik Lisesi’nin duvarına savaş karşıtı döviz yazıp bıraktığı için okulundan atılan ve yargılanan N.A. da kürsüye çıkarıldı.
1992– Japonya, II. Dünya Savaşı sırasında Japon askerlerinin, onbinlerce Koreli kadını seks kölesi olmaya zorlamalarından ötürü özür diledi.
– İzmir Belediyesi’ne bağlı ESHOT ve İZSU’dan tazminatsız işten çıkarılan 251 işçinin Ankara yürüyüşü 1.haftasını doldurdu.
1993- Irak’a karşı başlatılan ikinci harekâta İncirlik Üssü’nden kalkan “Çekiç Güç” uçakları da katıldı.
– İçişleri Bakanlığı’nca valiliklere, valiliklerin de üniversite ve diğer eğitim kurumlarına gönderdiği genelgede “Kamu Çalışanları Platformu’nu oluşturan sendikaların ‘toplu sözleşmeye çağrı’ adı altında yapacağı eylemlerin izlenmesi ve tutanak tutulması”istendi.
– Refah Partili belediyelerden atılan 1.100 işçinin geri alınması için Belediye-İş Sendikası’nın Refah Partisi İstanbul İl Binası’na düzenlediği yürüyüşü polis engelledi.
– 9 Ocak’ta Eskişehir Çarşı Camii’ndeki vaazında ”Alevilerin kestiği yenmez, cenaze namazları kılınmaz, evlerinin önünden bile geçmek caiz değildir” diyen imam Enver Töre, çıkarıldığı Sulh Ceza Mahkemesi’nce tutuklandı. Töre, TCK’nın 321/2.maddesine göre yargılanacak
1994 – Grevli, toplusözleşmeli sendika hakkı istemek ve yüzde 15’lik memur zammını protesto etmek için memurlar Ankara’da eylem yaptı. Polis, memurlara müdahale etti. Ankara Emniyet Müdürü Orhan Taşanlar bazı memurları tokatladı.
– 11 Ağustos’ta Söke’de Dev-Sol operasyonunda gözaltına alınıp kaldırıldığı Aydın Devlet Hastanesi’nde 22 Ağustos’ta hayatını kaybeden Baki Erdoğan’ın avukatları, 5 ay sonra çıkan Adli Tıp raporundaki “beslenme yetersizliğinden ölüm”ün gerçeği yansıtmadığını söyledi.
– Ekmek fiyatlarına yapılan zammı protesto etmek için İkitelli ve Alibeyköy’den Eminönü İTO önüne gelen halk, okunan bildirinin ardından yolu trafiğe kapatıp Yenicami’ye doğru sloganlarla yürüyüşe geçince sivil polisler saldırdı, birçok gösterici dövülerek gözaltına alındı.
– İstanbul Büyükşehir Belediye Başkan adayı Bedrettin Dalan “Dolmabahçe Sarayı sanat adına bir rezalettir ve mimarı Ermeni Balyan Usta’dır” dedi. Bedrettin Dalan’ın bu sözlerine Mimarlar Odası tepki gösterdi.
– Yazar Ahmet Zeki Okçuoğlu bir açık oturumda yaptığı konuşmada “bölücü propaganda yaptığı” gerekçesiyle aldığı 20 ay hapis cezasını çekmek için cezaevine girdi.
1995- İstanbul Devlet Güvenlik Mahkemeleri (DGM), yazar Yaşar Kemal hakkında soruşturma açtı. Yazarın Almanya’da yayımlanan Der Spiegel dergisindeki yazısında “bölücülük” yaptığı iddia edildi.
– İşçi Partisi Genel Başkanı Doğu Perinçek Cumhurbaşkanı Demirel’e “Kürt sorununun çözümü için acil olarak uygulanması gereken önerilerini” iletti: “Kürt realitesi, anayasa hükmüyle tanınmalıdır.”, “Anadille laik ve demokratik eğitim, kültür ve yayın özgürlüğü anayasal güvenceyle gerçekleştirilebilmelidir. Kürt siyasi partileri kurulabilmeli ve yasallaşabilmeli”…
1996- Ümraniye Cezaevi’nde tutuklu iken 4 Ocak Operasyonu’nda başına aldığı darbelerden dolayı hayatını kaybeden Gültekin Beyhan Alibeyköy’de toprağa verildi. Avukat Eşber Yağmurdereli (Cumhuriyet röportajı): “Devletin cezaevi politikası, halkına karşı izlediği politikanın ayrılmaz bir parçası.”
1997 – Susurluk soruşturması kapsamında özel tim görevlisi polisler Ayhan Çarkın, Oğuz Yorulmaz ve Ercan Ersoy, tutuklanarak cezaevine gönderildi. 14 Ocak’ta ise Sedat Bucak’ın 3 koruma polisi ile şoförü de DGM’ye sevk edildi. Koruma polisi Ömer Kaplan, savcılık tarafından serbest bırakıldı. 2 polis ile şoför tutuklandı.
1998- Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, Refah Partisi’nin Hazine’den aldığı yardıma ihtiyati haciz konulması için Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu. Mahkeme, başvuruyu kabul etti.
– Ümit Cihan Tarho’nun öldürülmesini protesto için Kadıköy’de toplanan, aralarında “Özgür Atılım Gazetesi” muhabirinin de bulunduğu 30 kişi dövülerek gözaltına alındı. Tarho, Malatya’da oruç tutmadığı gerekçesiyle 7 Ocak’ta ülkücülerce bıçaklanarak öldürülmüştü.
1999- 1978’deki Bahçelievler Katliamı’nın baş tetikçisi ülkücü Haluk Kırcı tutuklanarak Bayrampaşa Cezaevi’ne konuldu.
2000- Britanya, AİHM’nin ilgili kararı uyarınca, askeri kuvvetlerde eşcinsellerin görev yapmasını engelleyen yasağı kaldırdı.
2001 – Murathan Mungan’ın Diyarbakır Şehir Tiyatrosu’nda sahnelenen “Mahmud ile Yezido” oyunu yasaklandı. Şivan Perver’in şarkısı ve bazı Kürtçe kelimeler gerekçe gösterildi. Eser daha önce İstanbul ve Ankara’da sahnelenmişti.
2003- İHD Ankara Şubesi ile Tutuklu ve Hükümlü Yakınları Dayanışma Derneği (TAYAD) üyeleri, F tipi cezaevine karşı sürdürülen ölüm orucundaki oturma eylemiyle protesto etti. 104 kişinin yaşamını yitirdiği ölümlerin durdurulmasını istedi.
– İran’da Reformcu Yeni Hayat gazetesinde yayınlanan ve İslam devriminin lideri Ayetullah Humeyni’yi aşağıladığı öne sürülen karikatürü binlerce medrese öğrencisi protesto etti. Gazete kapatıldı, üç gazeteci için tutuklama kararı çıktı. Karikatürde İranlı bir molla, ABD’nin eski başkanlarından Franklin D. Roosvelt’in dev başparmağı altında ezilirken görünüyor.
2004 – Mesut Barzani liderliğindeki Kürdistan Demokrat Partisi ile Celal Talabani liderliğindeki Kürdistan Yurtsever Birliği’nin politbüro üyeleri biraraya geldi. Kuzey Irak’ta halen Süleymaniye ve Erbil’de bulunan iki ayrı hükümeti tek çatı altında toplama kararı aldı. “Kuzey Irak”ın tek meclis, tek hükümetle yönetilmesi için uzlaşma sağlandı.
2005 – Terörizmin Önlenmesine Dair Avrupa Sözleşmesi Tadil Protokolü, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi. Silahlı eyleme karışanlar siyasi suçlu olarak nitelenmeyecek.
– Diyarbakır Emniyet Müdürü Ali Gaffar Okkan ile 5 polis memuru dahil 13 kişinin öldürülmesi, çok sayıda kişinin yaralanması olaylarına katıldığı iddiasıyla yargılanan Hizbullah üyesi Mehmet Fidancı müebbet hapse mahkûm edildi
– Yunanistan’da Yüksek Mahkeme, “milli güvenlik gerekçesiyle” Batı Trakya’da adları içinde “Türk” kelimesi olan derneklerin faaliyet gösteremeyeceğine karar verdi.
2007- F tipi cezaevlerinde tecride karşı TMMOB, KESK, DİSK, ÇHD, ÖDP, TKP ve EMEP’li 500’ün üzerinde kişi Taksim’de oturma eylemi yaptı.
“Türkiye Barışını Arıyor” adlı konferansa katılan Yaşar Kemal: “Kürtler insanlıktan mahrum kaldığı halde kendini azınlık saymadı. Çünkü azınlık değil, kardeştiler”.
– Somali’de sıkıyönetim ilan edildi.
2008- Bir yazısında Fethullah Gülen’e “Feto” diyen Fırat Gazetesi’nin sahibi H.Boğaztekin Cumhuriyet Savcısı tarafından tehdit edildi: “Hocadan özür dile, yoksa seni yakarım.”
2010- TTB, SES, Dev Sağlık-İş ve diğer sağlık örgütleri üyeleri “Tam Gün Yasası”nı protesto için Hacettepe’den Bakanlığa yürüdü.
2012- Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin kurucu cumhurbaşkanı, Rauf Denktaş solunum yetmezliği nedeniyle kaldırıldığı hastanede vefat etti.
– Fenerbahçe’nin ve Türk Futbolu’nun Efsane futbolcusu Lefter Küçükandonyadis zatürre nedeniyle tedavi gördüğü Amerikan Hastanesi’nde yaşamını yitirdi.
2014- Eskişehir’de gece Ali İsmail’in dövüldüğü saatlerde yan sokakta 15 polisin dövdüğü üniversite öğrencisi T.Caner Ertay hakkında “toplantı ve gösteri yürüyüşleri kanununa muhalefet”ten dava açıldı; polisler hakkında henüz soruşturma açılmadı.
– Endonezya’nın batısında faaliyete geçen Sinabung Yanardağı’nda patlamalar arttı, 25 binden fazla kişi tahliye edildi.
2018- Türkiye, Yunan sahil güvenlik güçlerinin Türkiye’den Libya’ya patlayıcı madde taşıdığı gerekçesiyle alıkoyduğu gemi hakkında inceleme başlattı.
2020- Askeri Yargıtay’da”usulden” bozulan ve askeri mahkemelerin kaldırılmasının ardından Batman/Kozluk 1.Ağır Ceza’ya alınıp 8 Şubat 2018’de tekrar başlayan davada sanık er Kıvanç Ağaoğlu, “olası kast ile adam öldürmek”ten 16 yıl 8 ay hapis cezasına çarptırıldı ve tutuklandı. Davada, Sevag Balıkçı’nın bilerek tel örme görevine gönderildiği, hedef alınabilecek bir noktaya yerleştirilerek Kıvanç Ağaoğlu tarafından öldürüldüğü hükmüne varıldı. Olayda ihmali görülen, yalancı tanıklık yapan ve yalancı tanıklığa azmettiren 3 asker de hapisle cezalandırıldı.