Belleğimizde: 20 EYLÜL

622- Hz. Muhammed ile Ebu Bekir, Medine’ye hicret etti.
1187- Selahaddin Eyyubi, Kudüs’ü kuşattı.
1519- Portekizli kaşif Magellan, 270 kişi ve beş gemiyle İspanya’dan yola çıktı.
1633- Galileo Galilei, İspanyol engizisyon mahkemesinde, dünyanın güneşin etrafında döndüğünü söylediği için yargılandı.
1919- “Sosyalizmden bahseder İlim ve Sanat Mecmuası-Kurtuluş” dergisinin ilk sayısı TKP’nin öncü kadroları tarafından İstanbul’da yayınlandı. Kurtuluş daha önce, 1 Mayıs 1919’da Berlin’de Şefik Hüsnü ve Ethem Nejat’ın başını çektiği komünistlerce tek sayı olarak yayınlanmıştı. Kurtuluş, İngilizlerin 16 Mart 1920’de İstanbul’u işgalinin ardından Sansür tarafından yasaklandı.
1922 – Fransız ve İtalyan kuvvetleri Çanakkale’den çekildi.
1928- İtalya’da Yüksek Faşist Konsey en yüksek yasama organı oldu.
1937- İkinci Türk Tarih Kurultayı, Dolmabahçe Sarayı’nda toplandı. Türkiye’de ilk resim ve heykel müzesi Dolmabahçe Sarayı’nın veliaht dairesinde açıldı.
1942 – Ukrayna’nın Letiçiv kentinde, Alman SS birlikleri, iki gün içinde yaklaşık 3 bin yahudiyi öldürdüler.
– Basın Kanunu Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kabul edildi.
1946- Fransa’da Cannes Film Festivali başladı.
1950- Kore’ye gönderilecek askeri birliğin 500 kişilik ilk kafilesi İskenderun’dan gemiyle hareket etti. Kore’ye asker gönderilmesine karşı çıktığı için Başkanı Behice Boran, Genel Sekreteri Adnan Cemgil ve bir üyesi 29 Temmuz’da tutuklanan Türk Barışseverler Cemiyeti’nin, Fransız komünist fizikçi Frederic Joliot Curie ile işbirliği içinde olduğu ileri sürüldü.
1951- Türkiye’nin NATO’ya katılması kabul edildi.
1958- Başbakan Adnan Menderes, Cumhuriyet Halk Partisi’nin parti olmadığını, İsmet İnönü’nün siyaseti bırakması gerektiğini, basının istediğini yazamayacağını söyledi. Menderes, “Bize yumruk atan İsmet Paşa’yı alır layık olduğu muameleyi yaparız” dedi.
1961- Devlet ve Hükümet Başkanı Orgeneral Cemal Gürsel “Seçimi yapamazsak milli felaket o zaman olur ” dedi.
1969- Haziran’daki İstanbul Üniversitesi işgalinden dolayı Üniversite’den ihraç edilen ve polisçe aranan Deniz Gezmiş saklandığı yerde Günaydın muhabirine röportaj verdi.
1970- Amasya Cezaevi’nde mahkumlar ayaklandı.
1971- Erim Hükümeti tarafından hazırlanan Anayasa değişikliği Meclis’te kabul edildi.
– ATAŞ Rafinerisi’nde hükümetçe iki defa ertelenmiş grev bugün başladı. 387 işçinin katıldığı grevi Petrol-İş Sendikası Genel Başkanı İsmail Topkar bizzat yürütüyor.
1974- ABD Senatosu Türkiye’ye yapılmakta olan askeri yardımın tümüyle kesilmesini öngören bir karar aldı.
– Piyasada yağ, tüpgaz, ilaç ve filtreli sigara bulunamıyor. Yağ sıkıntısını önlemek için yağ ithali serbest bırakıldı. Bu arada karaborsaya mani olmak için margarin fabrikalarının üretim ve satışlarının denetlenmesine başlandı.
– Honduras’da kasırga: 10.000 kişi öldü.
1975- DİSK’in düzenlediği “Demokratik Hak ve Özgürlükler İçin Mücadele” mitingi Taksim’de yapıldı. Mitingde bir grubun “Kürt meselesi”ne dair açtığı bir pankart ve dağıttığı bildiriden dolayı gruplar arasında bir süre çatışma yaşandı.
1976- DİSK’in Milliyetçi Cephe ve DGM’ye karşı direnişinde İPRAŞ’ta üretimi durduranlardan 23, İzmir’de 8, Adana’da 42 işçi ve sendikacı tutuklandı.T.Barolar Birliği DGM’lere karşı DİSK eylemlerini destekleme kararı aldı; duruşmalar boykot edilecek, yürüyüşler yapılacak. Ereğli Demir Çelik işçileri, DGM’lere karşı başlattıkları eylemle amaçlarına ulaştıklarını belirterek eylemlerine son verdiler. Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK), DİSK’in “Genel Yas” eylemi sürerse, eyleme katılan işçilerin tazminatsız işten çıkarılacağını bildirdi.
1977- TCDD, federasyonun 45 bin işçi için aldığı grev kararına karşı lokavt ilan etti. Karar Türkiye’deki tüm TCDD işyerlerini kapsıyor.
– Kuzey Vietnam, Birleşmiş Milletler’e kabul edildi.
1978- Örnektepe’de ülkücülerce öldürülen Örnektepe İlkokulu Öğretmeni Mustafa Yaşar’ın cenaze kortejine MHP Örnektepe Lokali çevresinde açılan yaylım ateşinde, Vatan Mühendislik Yüksek Okulu öğrencisi Namık Kemal Apak göğsünden aldığı tek kurşunla hayatını kaybetti.
1980- Askeri yönetimce Başbakanlığa emekli Amiral Bülent Ulusu atandı.
– Sıkıyönetimce aranan Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) Genel Sekreteri Fehmi Işıklar yakalandı.
– Sovyet kozmonotla birlikte uzaya fırlatılan Küba’lı kozmonot A.T.Mendez’in aracı Salyut uzay istasyonuyla kenetlendi.
1981- İran 149 solcu militanı idam ettiğini açıkladı.
1983- Cezaevi idaresine karşı 2 kez ayaklanıp hüküm giyen, 4 kez disiplin suçu işleyen mahpuslar şartlı salıvermeden yararlanamayacak.
1984- Beyrut’ta Amerikan elçiliğine giren patlayıcı yüklü kamyonla intihar saldırısı yapıldı; 40 kişi öldü.
1985- Halk müziği yorumcusu, opera sanatçısı, besteci ve şair Ruhi Su, 73 yaşında öldü. Pasaport verilmediği için yurtdışına gidememiş ve tedavisini yaptıramamıştı.
– TİKKO-7 Davası’nda tek tip elbiseyi protesto için duruşmaya şort-atlet ile katılan, kimlik beyan etmeyen 12 sanık salondan çıkarıldı.
1986- Aralarında Aziz Nesin, Sadık Gürbüz, Tarık Akan, Pınar Kür, Rahmi Saltuk, Erdal Atabek, Yalçın Küçük’ün de bulunduğu 43 aydın ve sanatçı ortak bildiriyle ara seçimde Sosyaldemokrat Halkçı Parti’nin (SHP) desteklenmesi çağrısı yaptı.
1987- İstanbul’da 12 Eylül 1980 askeri darbesi sonrası ilk işçi mitingi: Kazlıçeşme’deki 124 işyerinde 90.günündeki greve karşı işverenin ilan ettiği lokavtı Deri-İş Sendikası 5 bin işçiyle protesto etti
1988- Kocaeli’ndeki 21 işyerinde Bağımsız Otomobil-İş üyesi 5 bin işçi MESS’in toplu görüşmelerdeki tutumunu protesto eylemleri yaptı. ”MESS dayatmalarına hayır” yazılı kahverengi şapkalarla servislerden erken inip toplu yürüyüşler yapan işçilerden yüzlercesi gözaltına alındı.
1989- Siirt’in Eruh ilçesi Narlıdere köyü muhtarı H.Ertaş, “kimliği meçhul muhbir” marifetiyle OHAL bölgesi dışına sürüldü.
1990 – Güney Osetya, Gürcistan’dan bağımsızlığını ilan etti.
1991- PKK Mardin Vali Konağı’na roketatar attı; ölen ya da yaralanan olmadı.
1992- Özgür Gündem gazetesi yazarı Musa Anter Diyarbakır’da öldürüldü. Musa Anter 1918 yılında Nusaybin’in Zivin köyünde doğdu. İlkokulu Mardin, orta ve liseyi Adana’da okudu. Öğrencilik yıllarının yaz aylarında Suriye’ye giderek Türkiye’den kaçan Kürtçülerle tanıştı. Bunlar Kamuran Bedirhan, Osman Sabri, Haco ve Emini Ahmet’di. Beş arkadaşıyla Kürdistan’ı Kurtarma Cemiyeti’ni kurar. İlk gözaltı öğrencilik yıllarında Dersim olayları sırasında olur. Mustafa Kemal’in annesi Zübeyde Hanım’a sövdüğü için 45 gün gözaltında kalır. Anter Ağa’nın oğlu olduğu için Mustafa Kemal tarafından affedilir. 1941 yılında İstanbul’a gider. İstanbul Hukuk Fakültesi’ni bitirir ama avukatlık ve savcılık yapmaz. 1959’da 49’lar ve 1970’lerde Devrimci Doğu Kültür Ocakları ve 12 Eylül döneminde de Kürtçülük propagandası yapmaktan tutuklanır. İlk defa 1934’te tutuklanan Anter, toplam 10 yıl hapis yatar. Evli ve üç çocuk babasıdır. 1971’de kapatılan TİP’in yöneticileri arasında yer alan Anter’in eserleri: Hatıralarım I-II, Kımıl, Vakainame, Brinareş (Kara Yara). JİTEM adına çalıştığını ileri süren PKK itirafçısı 45 yaşındaki Abdülkadir Aygan, Timur Şahan ve Uğur Balık tarafından kaleme alınan ‘İtirafçı’ adlı kitapta, yazar Musa Anter’i öldüren timde yer aldığını iddia etti.
– Gazeteci ve yazar İlhami Soysal 64 yaşında öldü.
1993- 2 aydır ücretlerini alamayan Eminönü Belediyesi’nin DİSK/Genel-İş üyesi işçileri Kadırga’dan Çemberlitaş’taki kaymakamlığa yürüyerek belediye başkanı hakkında suç duyurusunda bulundu.
– Türkiye Komünist Emek Partisi (TKEP) davasında savcı Teslim Töre ve 6 sanık için idam, 7 sanık için 15’er yıl hapis cezası istedi.
1994 – Bakü’de petrol anlaşması imzalandı. İngiliz BP, Amerikan Amaco, Penzol, Rus Lukoil ve TPAO, bir konsorsiyum oluşturdu.
1995- Deniz Baykal, Necdet Menzir’in görevden alınma isteğini reddeden Başbakan Tansu Çiller’le yürüttüğü Doğru Yol Partisi (DYP) – Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) koalisyon hükümetini bozdu. Tansu Çiller hükümetin istifasını Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’e verdi.
– Türk-İş, 123 bin işçinin bugün kademeli olarak başladığı grevle hükümete bayrak açtı. 160 bin işçi greve çıktı; grev yasağı kapsamındaki 190 bin işçi de 1 gün süreyle iş bırakarak destek verdi. Türk-İş Genel Başkanı Bayram Meral, grevleri başlatırken, “Bizimle dalga geçmesinler” diyerek hükümeti uyardı. İstanbul’da Yol-İş Sendikası üyesi Karayolları işçileri de 20 yıl aradan sonra greve çıktılar. İşçiler, “Hükümet istifa, ekmek yoksa barış da yok” sloganları attılar. 5 bin işçinin çalıştığı Gölcük Tersanesi’ndeki grev şimdilik askıya alındı.
– Nisan ayında yayınlanan “İnsan, Militan ve Sanatçı Yılmaz Güney” adlı röportaj-derleme kitabından dolayı yayıncı Fatoş Güney’e dava açıldı. Kitapta, Yılmaz Güney’in 1981’de kaçışı sonrası yurtdışında yayınlanan röportajları, sanatsal-siyasal düşünceleri yer alıyor.
– Grup Yorum, İstanbul Valiliği’nin 6 yıl önce aldığı “İstanbul’da konser yasağı” kararı kaldırılıncaya kadar valiliğe sürekli başvuracak.
1996- Avrupa Parlamentosu “Dönemin Başbakanı Çiller’in vaadlerini yerine getirmediği, insan hakları ve demokratikleşmede iyileşmenin olmadığı, gerek Ege’de ve gerekse Kuzey Irak’ta olumlu adımlar atılmadığı” gerekçesiyle 450 milyon dolarlık mali yardımı askıya aldı. Karar, büyük çoğunlukla alındı.
1997- G.Saray’daki 123.buluşmalarında Cumartesi Anneleri’nin gündemi 12 Eylül 1980 sonrası Bingöl/Genç’te kaybolan Hüseyin Morsümbül idi.
2000- Enerji Yapı Yol-Sen’in 3 günlük iş bırakma eyleminin 2.gününde Kızılay Meydanı’ndaki basın açıklamasına polis barikatla engel oldu.
2001- F tipi cezaevlerine karşı başlatılan ölüm orucu eylemine dışarıdan destek veren Abdülbari Yusufoğlu, eyleminin 137’nci gününde yaşamını kaybetti. Eylemde hayatını kaybedenlerin sayısı 36’ya yükseldi.
– Afganistan’ı yöneten Taliban’ın talimatıyla toplanan Şeriat Konseyi, Usame bin Ladin’in ülkeden ayrılması kararı aldı.
– İngiliz bankası HSBC, peşin 350 milyon dolara Demirbank’ı satın aldı. Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF) el koymadan önce Demirbank’ın devri için 1 milyar dolar isteniyordu.
2002- Yüksek Seçim Kurulu, AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan ve kapatılan RP’nin son genel başkanı Necmettin Erbakan ile DEHAP’tan aday olan Murat Bozlak ve Akın Birdal’ın 3 Kasım seçimleri için milletvekili adayı olamayacağına karar verdi.
– “Türk Vatandaşlarının Günlük Yaşamlarında Geleneksel Olarak Kullandıkları Farklı Dil ve Lehçelerin Öğrenilmesinin Hakkında Yönetmelik” Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
– İsrail askerleri, Filistin Devlet Başkanı Yaser Arafat’ın karargahındaki üç binayı havaya uçurdu.
2003- Irak’ta ABD’nin atadığı Geçici Hükümet Konseyi’nin kadın üyelerinden Akila el-Haşimi, saldırıya uğradı. Ağır yaralanan el-Haşimi, Konseyde Saddam rejiminde de görev yapmış tek kişiydi.
2004- Üsküdar 2.Ağır Ceza Mahkemesi Başkanı İsmail Rüştü Cirit Yargıtay üyeliğine seçildi. Cirit, Erdoğan’ın Siirt’te okuduğu şiir nedeniyle Diyarbakır DGM’nin “bölücülük”ten verdiği mahkumiyetinin adli sicilden silinmesi kararını 2000 yılında veren mahkemenin başkanıydı.
– Bakırköy Sümerbank işçileri, satışına karar verilen fabrikalarının yeniden faal hale getirilmesi talebiyle eylem yaptı.
– ABD’de 56. Emmy ödüllerinde mini dizi “Angels in America” (Melekler Amerika’da) 11 ödül alarak rekor kırdı. Dizide başrolleri Al Pacino ve Meryl Streep oynuyor.
– Foto muhabiri Eddie Adams, 71 yaşında öldü. Vietnam Savaşı sırasında yakalanan bir Vietkonglu gerillanın sokak ortasında infazını fotoğraflamış ve bu çalışmasıyla Pulitzer ödülünü kazanmıştı.
2006- Irak’ın devrik lideri Saddam Hüseyin yargıç değişikliğini protesto için mahkemede oturmayı reddedince, yeni atanan yargıç Muhammed El Ureybi, Saddam Hüseyin’i salondan çıkarttı. İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW), Saddam davasındaki yargıç değişikliğini eleştirdi. Olayı “yargı bağımsızlığına ciddi bir tehdit” diye niteledi.
– Yazar Elif Şafak, “Baba ve Piç” romanında, TCK 301.Maddesi’nde yer alan “Türkiye’yi aşağılamak’ suçunu işlediği iddiasıyla açılan davanın ilk duruşmasında beraat etti. Beyoğlu Adliyesi’ndeki duruşmada Yargıç, romanı yargıya taşıyan avukat Kemal Kerinçsiz ve arkadaşlarının müdahil olma isteğini reddetti. Ülkücü avukatlar getirdikleri Elif Şafak afişini yaktı.
2007- AİHM 2002’de 17 yaşındayken Diyarbakır’da gözaltında işkence gören Sıddık Onay’ın davasında, Türkiye’yi işkenceden ve işkenceyi etkili soruşturmamaktan dolayı mahkum etti; Onay’a beş bin avro manevi tazminat ödenmesine karar verdi.
2010- Kürt Dili Araştırma, Geliştirme ve Eğitim Hareketi’nin (TZP-Kurdî) anadilde eğitim hakkı için yaptığı bir haftalık okul boykotu çağrısı nedeniyle Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun birçok kentinde çok sayıda okulda sınıflar boş kaldı.
2011- Pir Sultan Abdal Kültür Derneği Çorum Şubesi üyeleri zorunlu din derslerinin kaldırılması talebiyle eylem yaptı.
– Afganistan’ın muhalefet lideri eski cumhurbaşkanı Burhaneddin Rabbani, başkent Kabil’de evine düzenlenen intihar saldırısında hayatını kaybetti.
2012- Fatih Atatürk İlköğretim Okulu’nun imam-hatipe dönüştürülmesine karşı öğrenci, veli, öğretmenler ve Eğitim-Sen’liler eylem yaptı.
– Devrimci Sağlık-İş’liler, Süreyyapaşa Göğüs Hastalıkları Hastanesi’nde taşeron şirketin değişmesi üzerine işten çıkarılan 57 işçi için eylem yaptı.
2013- Emniyet Genel Müdürlüğü’nün Dikmen’deki polisevine roketli saldırı düzenlendi.
– Hatay’lı 47 aydın ve yazar adına yapılan açıklamada Gezi Direnişi’nde hayatını kaybeden 6 gencin katillerinin bulunmaması kınandı.
– Twitter’da Ömer Hayyam’ın bir dörtlüğünü paylaştığı için “dini değerlere hakaret”ten 10 ay hapse mahkum olan Fazıl Say, üst mahkemenin kararı bozması üzerine yeniden yargılandığı davada yine 10 ay hapis cezası aldı; ceza denetimli serbestlikle 2 yıl süreyle ertelendi.
– Kürtçe konuştukları için bıçakla yaralanan 2 arkadaşları için bir inşaat şirketinin işçileri TEM’i trafiğe kapattı.
– Beşiktaş Barbaros Hayrettin İskelesi’nin bir otele satıldığı haberlerine karşı satışı protesto için Abbasağa Forumu’nun çağrısıyla İskele’de “çay içme” eylemine gelen kitle, polis kalkanlarıyla uzaklaştırıldı; kitle oturma eylemi yaptı, 11 kişi gözaltına alınıp bırakıldı.
2015- Yunanistan’da yapılan erken seçimin galibi oyların yüzde 35,47’sini alan Başbakan Aleksis Çipras liderliğindeki Syriza Partisi oldu.
– Suruç Katliamı’nda hayatını kaybeden 33 ve yaralanan yüzlerce kişinin aileleri ve arkadaşları ”Suruç Aileleri İnsiyatifi”ni kurdu. Taksim Hill Otel’deki kuruluş açıklamasına HDP ve CHP milletvekilleri ile Berkin Elvan’ın babası Sami Elvan ile Pınar Sağ da destek verdi.
2017- Cumartesi Anneleri’nden, Partizan Şehit ve Tutsak Aileleri faaliyetçilerinden Güzel Şahin yaşamını yitirdi.