Belleğimizde: 20 Mayıs

325 – Roma imparatoru Konstantin, ilk Ekümenik Konsilin İznik’te düzenlenmesini sağladı.
1040- Selçuklu hükümdarı Çağrı Bey ile Gazneli hükümdarı Birinci Mesut arasında Dandanakan Savaşı başladı. Üç gün süren savaş, Selçukluların kesin zaferi ile sonuçlandı. Büyük Selçuklu Devleti kuruldu.
1622 – Osmanlı İmparatorluğu’nda isyancılar, ordu ve yönetimde yenilik taraftarı Padişah II. Osman’ı tahttan indirip öldürdü. Öldürülen ilk padişah olan Genç Osman’ın yerine I. Mustafa, ikinci kez tahta çıkarıldı.
1795- Fransa’da kadın kulüpleri kurulması yasaklandı.
1850- Honore de Balzac, 51’inci doğum gününde hayata veda etti.
1878- Ali Suavi’nin darbe girişimi (Çırağan Baskını): Ali Suavi, II. Abdülhamit’i ortadan kaldırmak için topladığı adamlarla tarihinde Çırağan Sarayını bastı. Ali Suavi ile birlikte 20 darbeci öldürüldü. Bir çoğu da yakalandı. Darbe kısa sürede sona erdirildi ve durum kontrol altına alındı.
1891 – Sinema tarihi: Thomas Edison’un kinetoscope adlı film gösterme cihazının bir prototipinin tanıtımı yapıldı.
1896 – Paris Operası’nın (Palais Garnier) 6 ton ağırlığındaki avizesi seyirci kalabalığının üzerinde düştü, bir kişi öldü. Yazar Gaston Leroux ünlü gotik romanı Operadaki Hayalet’i 1909 yılında bu olaydan esinlenerek yazdı.
1902 – Küba, ABD’den bağımsızlığını kazandı, Tomás Estrada Palma ülkenin ilk başkanı oldu.
1919- İstanbul gazetesi sahibi Sait Molla tarafından, İngiliz Muhipleri Cemiyeti kuruldu.
1920- İlk hemşire okulu, Amiral Bristol Hemşire Mektebi hizmete girdi.
1928 – Türkiye’de uluslararası rakamlar kabul edildi.
1932 – Amelia Earhart, Atlantik Okyanusu’nu uçakla tek başına ve hiç durmadan geçeceği yolculuğuna Newfoundland’dan başladı. Ertesi gün İrlanda’ya iniş yaptığında bunu başaran ilk kadın pilot unvanını almış oldu.
– Avusturya şansölyeliğine Hıristiyan Sosyalist lider Engelbert Dollfuss seçildi.
1941 – II. Dünya Savaşı: Alman paraşütçüleri Girit adasını işgal etti.
1947- Adana’da İplik ve Dokuma İşçileri Kongresi yapıldı.
1948- CHP Meclis Grubu, uzun tartışmaların ardından kararını verdi: İmam-Hatip okulları “şimdilik” açılmayacak; mevcut ihtiyaç Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı olarak açılacak kurslarla karşılanacak.
1949- Çin’de milliyetçilerin elindeki Şanghay kentine komünist güçlerin taarruzu başladı, şehirden panik halinde kaçış var.
1955- Akis dergisi yazı işleri müdürü Cüneyt Arcayürek tutuklandı.
1956 – ABD, uçaktan atılarak yapılan ilk hidrojen bombası denemesini Pasifik Okyanusu’nda bulunan Bikini Atolünde yaptı.
1959- Demokrat Parti iktidarının “basın özgürlüğü” karnesi: İstanbul’da 12 davada 21 gazeteci yargılanıyor, İzmir’de 9 basın davası görüldü, Vatan Gazetesi yazarı Sadun Tanju sopalı saldırıya uğradı.
1960- Yeraltındaki Yunanistan Komünist Partisi’nin tutuklanan 6 yöneticisi “Sovyetler Birliği lehine casusluk yapmak” suçlamasıyla müebbet hapse mahkum oldu.
1961- 27 Mayıs sonrası ilk büyük işçi mitingi, Eskişehir’de binlerce işçinin katılımıyla yapıldı.
1963- Bazı ordu birlikleri, Ankara’da Talat Aydemir’in yönetiminde yeniden ayaklandı. Olayların ardından üç büyük ilde sıkıyönetim ilan edildi.
1964- İstanbul Teknik Üniversitesi ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi dışında, üniversite ve yüksek okullara girişte merkezi sınav sistemi getirildi.
1965- Ürgüplü Kabinesi’nin Adalet Bakanı İrfan Baran “141 ve 142 kaldırılsa komünizm önlenemez,” dedi.
1968- Fransa’da Renault’dan sonra Peugeot ve Michelin fabrikaları da işgal edildi; Citroen’in 65 bin işçisi grevde.
– ODTÜ Öğrenci Birliği bildiri yayınladı: “Sloganımız bağımsız ve demokratik Türkiye’dir. NATO’nun tüm olarak karşısındayız”. Harun Karadeniz: “Yozlaşmış 19 Mayıs’lara karşıyız. 19 Mayıs’larda gençliğin görevi stadyumlarda spor yapmak değil, “NATO’ya hayır” demektir.”
1969- 27 Mayıs sonrası siyaset yasağı getirilen Eski Demokrat Partililere siyaset yapma hakkını geri veren, muhalefetteki CHP’nin de destek verdiği tasarıyı protesto için Ankara’da düzenlenen mitingin sonrasında yürüyen gençlere polis saldırısı, çatışma ve 28 gözaltı.
1970- Erzurum Atatürk Üniversitesi’nin devrimci öğrencileri: “Can güvenliği kalmadığından 120’yi aşkın öğrenci şehri terk etti.”
1971- İsrail Başkonsolosu Efraim Elrom’u kaçıran THKP-C’lilerin devrimci tutukluların serbest bırakılması şartıyla tanıdığı süre doldu. İstanbul’da “arandığı” ilan edilen 49 kişiden Muzaffer Erdost ve Cenan Bıçakçı da teslim oldu, gözaltı sayısı 29’a yükseldi.
– Kısa adı TÜSİAD olan Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği kuruldu.
– Anayasa Mahkemesi, Milli Nizam Partisi’nin kapatılmasına karar verdi.
1974- Af Kanunu’ndan yararlanan Dev-Genç Davası sanıklarından 16’sı daha tahliye edildi; 131 tutukludan 8’i içerde kaldı.
Türkiye Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi davasından yargılanan ve 2 yıldır tutuklu olan sinema sanatçısı Yılmaz Güney de genel aftan yararlanarak tahliye oldu.
1977- Gece Üsküdar İskelesi’nden başlayarak yol boyunca duvarlara MHP sloganları yazan ülkücüler CHP Üsküdar İlçe binasına girerek tüm eşyayı kırıp parçaladı, Atatürk, İnönü ve Ecevit’in fotoğraflarını yırttı. Polisin müdahale etmediği ülkücüler havaya ateş ederek uzaklaştı.
1979- MHP’nin sağcı Alman örgütleriyle ilişkilerini yayınlayan TİP’in yayın organı haftalık “Yürüyüş” dergisi yayın sorumlusu hakkında, Alpaslan Türkeş’in açtığı 250 bin TL’lık tazminat davası Ankara 4.Asliye Hukuk Mahkemesi’nce reddedildi.
Manisa’nın Demirci ilçesine bağlı Çataloluk köyünde 19 Mayıs törenleri sırasında Atatürk portrelerini bıçakla yaran 5 ülkücü mahkemece tutuklandı.
1980- CHP Uşak İl Sekreteri ve Belediye Meclis üyesi Ziraat Yüksek Mühendisi Etem Kaya sabah işyerinde silahlı saldırıda hayatını kaybetti. Saldırı sonrası kaçan Buca Eğitim Enstitüsü’nün beklemeli 2 ülkücü öğrencisi silahlarıyla birlikte yakalandı.
Ülkücülerce öldürülen CHP Tokat İl Yönetim Kurulu üyesi terzi Yusuf Bakır’ın cenazesine katılanların üzerine ateş açıldı, 2 CHP’li yaralandı. Cenaze daha sonra Artova ilçesine bağlı Karaküçük köyünde toprağa verildi.
– Quebec’te yapılan halk oylamasında, halkın %60’ı eyaletin Kanada’dan ayrılması ve bağımsız kalması yönünde meclise verilen teklifi reddetti.
1981- Özgürlük Yolu ve kısa adı DHKD olan Devrimci Halk Kültür Dernekleri adıyla bilinen Türkiye Kürdistanı Sosyalist Partisi davası Diyarbakır Sıkıyönetim Mahkemesi’nde başladı.
1983- Anavatan Partisi (ANAP) kuruldu. Kurucuları arasında Turgut Özal, Abdülhalim Aras, Hüsnü Doğan, Vehbi Dinçerler, Prof. Ercüment Konukman, Leyla Yeniay Köseoğlu, Adnan Kahveci, Mesut Yılmaz, Sudi Türel, Vural Arıkan, Bedrettin Dalan’ın bulunduğu parti sağ çizgide.
Halkçı Parti (HP) kuruldu. “Sol” çizgideki partinin genel başkanlığına avukat Necdet Calp getirildi. Kurucuları arasında Mucip Ataklı, M. Turan Beyazıt, Bahriye Üçok, Aytekin Yıldız, Günseli Özkaya, Neriman Elgin, M. Kemal Palaoğlu, Bilal Şişman da yeralıyor.
Büyük Türkiye Partisi (BTP) kuruldu. Başlangıçta, “Hür Demokrasi Partisi” adı üzerinde durulduysa da daha sonra bundan vazgeçildi. Emekli Orgeneral Ali Fethi Esener’in genel başkan seçildiği partinin kurucuları arasında Refaaddin Şahin, Halil Akaydın, Mehmet Gölhan, Oğuz Gökmen, İhsan Göksel, Hasan Türkay, Refik Işıtman, Rüştü Naiboğlu da yeralıyor. Parti, MGK’nın 31 Mayıs 1983 günü yayınladığı 79 sayılı bildiri ile kapatılacaktır.
-TKP/ML Davasından yargılanan Medet Özbadem’in gördüğü işkencelerden kaynaklı yakalandığı hastalıklar sonucu Diyarbakır 5 No’lu Cezaevinde yaşamını yitirdiği açıklandı.
– AIDS’e yol açan HIV Virüsünün keşfedilmesiyle ilgili ilk makaleler Science dergisinde Luc Montagnier ve Robert Gallo tarafından ayrı ayrı yayımlandı.
1984- Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı, Aydınlar Dilekçesi’ni imzalayanlar hakkında “yasadışı bildiri hazırlayıp dağıtmak”tan soruşturma başlattı.
– Türkiye’nin Viyana Büyükelçiliği’nde Çalışma Ateşesi Erdoğan Özen, Ermeni militanlar tarafından düzenlenen silahlı saldırıda yaşamını yitirdi.
1987- Elazığ Palu ilçesi kırsalında kolluk güçleriyle çıkan çatışmada öldürülenlerin TKP/ML Genel Sekreteri Kazım Çelik ile Ali Kaya Doğan, Cihan Taş, Müslüm Emre ve Hıdır Aykır olduğu açıklandı.
– Türkiye İhtilalci Komünistler Birliği (TİKB) üyesi olduğu iddiasıyla gözaltına alınan Ataman İnce’ye işkence yaparak 25 Ekim 1981’de ölümüne sebep oldukları iddiasıyla yargılanan 6 polise verilen 6’şar yıl 8’er aylık hapis cezası Yargıtay’ca onandı.
1989- Çin Halk Cumhuriyeti’nde öğrencilerin gösterileri sürerken, Başbakan Li Peng başkent Pekin’de sıkıyönetim ilan etti. Yasağı dinlemeyip Tienanmen Meydanı’na akan kitle ile polis arasında çatışma çıktı: 45 yaralı.
– 1.Kadın Kurultayı’nın 2.gününde bir erkeğe söz verilmesini prot.eden feminist grup diğer gruplarla tartıştı.
1990- Romanya’da İon İliescu cumhurbaşkanı seçildi.
– Milli Savunma Bakanı Safa Giray, Hava Kuvvetleri’nden, 17’si subay, 97’si astsubay olmak üzere 114 kişinin irticai örgütlerle ilişkileri olduğu için ordudan atıldığını açıkladı.
– Tüketici ve kadın derneklerinin öncülüğünde 15 günlük et boykotu bugün Ankara, İstanbul ve İzmir’de başladı. Tüm Tüketicileri Koruma Derneği Başkanı Mehmet Borak, boykotla keyfi fiyat artışlarının önüne geçileceğini ve tüketicinin sesinin duyulacağını belirtti.
1995- Yakınları kaybolmuş aileler Bakırköy Özgürlük Meydanı’nda “mumla aradılar”.
1996- Siyasi tutuklu ve hükümlüler Adalet Bakanı Mehmet Ağar’ın “6 Mayıs Genelgesi”ne karşı açlık grevine başladı. 27 Temmuz’da anlaşmaya varılacak grev sırasında 12 kişi öldü.
– 16 Mart Katliamı davasında, kaçak durumundaki Mustafa Doğan hakkında 18 yıl sonra gıyabi tutuklama kararı çıkarıldı.
1997- Anayasa Mahkemesi, Emekli Sandığı’nın gayri menkullerinin satış usul ve esaslarının Bakanlar Kurulu’nca belirlenmesini öngören düzenlemeyi iptal etti. Mahkeme düzenlemenin yürütülmesinin durdurulmasına karar verdi. İptal istemi DSP Zonguldak Milletvekili Mümtaz Soysal ve 114 milletvekili tarafından yapılmıştı.
1999- PKK yöneticilerinden Şemdin Sakık ve kardeşi Arif Sakık idam cezasına çarptırıldı.
2000- Trabzon’un Beşikdüzü ilçesinde geleneksel mayıs şenlikleri dolayısıyla denize açılan iki teknenin alabora olması sonucu 38 kişi boğuldu, 15 kişi yaralandı.
2003- SİT alanlarının yapılaşmaya açılması,yabancılara arazi satışı, gecekondu affı,Hazine’ye ait yerlerde açılacak taş,kum,çakıl ocaklarının ihalesinde belediye yetkileri vs. ve tüm bu konularda Kamu İhale Yasası’nın devre dışı bırakılmasına dair tasarı Meclis’e sunuldu.
– Yazar Orhan Pamuk, “Benim Adım Kırmızı” adlı romanıyla dünyanın en büyük edebiyat ödüllerinden “İmpac-Dublin”e layık görüldü.
2006- “Emperyalizme Karşı Yurtsever Cephe”, ABD’nin İskenderun Limanı’nı deniz üssü olarak kullanmak istemesine karşı İskenderun’da bir miting düzenledi. TKP Genel Başkanı Aydemir Güler ABD askerlerinin ildeki faaliyetlerini izlemek için bir komite kuracaklarını söyledi.
2007- 1 aydır çeşitli aralıklarla devam etmekte olan Cumhuriyet Mitinginin sonuncusu çeşitli sivil toplum örgütlerinin girişimleriyle Samsun’da düzenlendi.
2009- AKP’li belediyeler Belediye-İş’te örgütlü işçileri yandaş Hak-İş’e bağlı Hizmet-İş’e geçmeye zorluyor.
2011- İş cinayetlerinde hayatını kaybedenlerin aileleri Taksim Tramvay Durağı’nda 1 saat “vicdan nöbeti” tuttu.
2012- Chicago’da NATO İttifakı’nın en geniş kapsamlı zirvesi düzenlendi. Zirvenin ana gündem maddelerini Afganistan, Füze Savunma Sistemi ve Suriye oluşturdu.
2013 – The Doors grubunun klavyecisi ve kurucusu Ray Manzarek, safra kanalı kanseri nedeniyle hayatını kaybetti.
2016- TBMM Genel Kurulunda, hakkında dosya bulunan milletvekillerinin yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına ilişkin anayasa değişikliği teklifi, 376 oyla kabul edilerek yasalaştı.