1694 – Fransız filozof François Voltaire doğdu.
1783- Mongolfier kardeşlerin balonu ile ilk insanlı uçuş gerçekleşti.
1831- Fransa’nın Lyon kentinde yaklaşık 30 bin dokuma işçisi ağır çalışma şartlarına karşı ayaklanıp kentin yönetimini ele geçirdi. Lyon’u 3 gün elde tutan dokuma işçilerine karşı 24 Kasım’da gönderilen ordu birlikleri direnişi kırdı: 535 işçi hayatını kaybetti
1877 – Edison, fonografı (ses kayıt cihazı) icat ettiğini duyurdu.
1900- Yahudilerin Filistin’e göçünü engellemek amacıyla Bab-ı Ali çeşitli önlemler alarak “Kırmızı Tezkere” usulünü getirdi.
1905 – Albert Einstein’ın, enerji ile kütle arasındaki ilişkiyi meşhur E=mc2 denklemi ile ifade ettiği “Cismin ataleti içerdiği enerji miktarına bağlı mıdır?” adlı makalesi “Annalen der Physik” dergisinde yayımlandı.
1924- İsmet Paşa (İnönü) başbakanlıktan istifa etti.
1940- Tüm Türkiye’de hava saldırılarına karşı karartma uygulamasına başlandı.
1941- Tüm yüksek okulların son iki döneminde Türk İnkılap Tarihi ve Türkiye Cumhuriyeti Rejimi dersinin okutulması zorunlu oldu.
1952- Amerika Birleşik Devletleri ilk hidrojen bombasını Pasifik’te patlattı.
1955- “Bağdat Paktı” Türkiye, Irak, İran, Pakistan ve İngiltere’nin katılımıyla -Sovyetler’in Ortadoğu’daki nüfuzuna karşı askeri/siyasi blok oluşturmak amacıyla- kuruldu. Paktın kurulmasına önayak olan ABD ise “gözlemci” olarak katıldı.
1965- Türk-İş’te toplanan İstanbul Opera sanatçıları, Ankara Devlet Opera ve Tiyatrolarında TOTSİS’in grevini desteklediklerini, bir daha greve çıkıldığında da destek olacaklarını bildirdi.
1967- Kıbrıs nedeniyle Türkiye -Yunanistan gerginliği sürüyor. Yunanistan, “Silahlı bir çatışmadan kaçınarak sorunlarımızı görüşmeler yoluyla çözmeye hazırız” açıklamasını yaptı. Genelkurmay Başkanı Orgeneral Cemal Tural, “Kıbrıs’a çıkarız, kimse kaygılanmasın; ancak zaman söyleyemem” dedi. Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Lyndon Johnson, savaştan kaçınılması önerisinde bulundu.
– Çapa Yüksek Öğretmen Okulu Fikir Kulübü kuruldu. İlk yönetim kurulu toplantısında İbrahim Kaypakkaya başkan seçildi. Kulüp aynı gün bir kuruluş bildirisi yayınladı.
1970- İstanbul’da ilk kez bir lokantada Oleyis üyesi 49 işçi greve başladı, lokanta kapatıldı.
1972- Yedeksubaylığını yapmakta olan Uğur Mumcu duruşmaya resmî elbiseyle gelerek savunmasını yaptı. Mumcu, delillerin Ülkü Ocaklı militanlar ile MİT ajanlarınca türetildiğini ileri sürerek ”27 Mayıs Devrimi suç sayılmadan bu devrimi savunanlar komünistlikle suçlanamaz” dedi.
1977- Geleneksel tuluat tiyatrosunun son temsilcisi Tevfik İnce öldü.
1978- Politika gazetesi ve Savaş Yolu dergisi Yazı İşleri Müdürü Ali İhsan Özgür ülkücülerce kaçırılıp işkenceyle öldürüldü.
– İstanbul’da öldürülen arkadaşlarının cenazesini Sirkeci Morgu’ndan almak isterken polisçe kovalanan 400 kadar öğrenci Karaköy-Kadıköy iskelesinde bindikleri vapuru kaçırıp Boğaz’da 4.5 saat süreyle alıkoydu. Hücumbotlarla çevrilen vapur Karaköy iskelesine yanaştırıldı. Karaköy iskelesinde yolcular indirilip eylemci öğrenciler “etkisiz hale getirildi”. Vapur Karaköy’den Sirkeci iskelesine yanaştırıldı ve belirlenen öğrenciler gözaltı işlemi için Emniyet Müdürlüğü’ne teslim edildi.
1980- Ege Ordu ve Sıkıyönetim Askeri Savcılığı, TKEP (Türkiye Komünist Emek Partisi) davasında yargılanan 10 kişiden Seyit Konuk, Necati Vardar ve Ethem Coşkun’un 2 MHP İl yöneticisini öldürmek suçundan idam cezasına çarptırılmasını istedi.
– Saraçhane’de gözaltına alınıp Karagümrük Karakolu’na götürülen Devrimci Sol üyesi Hayrettin Eren’den bugüne kadar hiç bir haber alınamadı. Gayrettepe Emniyet Müdürlüğü Siyasi Şube’ye sevkedildiği söylenen Eren için ailesine Gayrettepe’de de ”burada yok” denildi. Eren’in annesi, G.Tepe Emniyet’e gittiğinde otomobilinin plakasız olarak bahçede bulunduğunu gördü, tartaklanarak uzaklaştırıldı. Tekrar Karagümrük Karakolu’na giden aile, daha önce Eren’in adını gördükleri gözaltı defterinin 21 Kasım tarihli sayfasının yırtıldığını farketti. H.Eren ile aynı operasyonda gözaltına alınan kişiler askeri mahkemede Eren’in de kendileriyle birlikte yargılanması gerektiğini söyledi, dilekçeler yazıldı, ancak bir yanıt verilmedi. Gayrettepe’de Eren’i işkence altında gördüklerini ileri sürenlerin tanıklıklarına başvurulmadı. 5 yıl süreyle arayışlarından bir sonuç alamayan ailenin 1986’da yaptığı suç duyurusu sonuçsuz kaldı. Aileye Savcılıkça gönderilen 24 Aralık 2014 tarihli yazı ile “işkenceden ölüm nedeniyle yöneltilen suçlamada zamanaşımı süresinin dolduğu” belirtildi. Aile 2014’de AİHM’e başvurdu.
– Tüm Öğretmenler Birleşme ve Dayanışma Derneği (TÖB-DER) Genel Başkanı Gültekin Gazioğlu ve 63 eğitimci hakkında gıyabi tutuklama kararı alındı.
1981- Türkiye’nin Los Angeles Konsolosluğu bombalandı, ölen ya da yaralanan olmadı.
1985- Amerika Birleşik devletleri Başkanı Roland Reagan ve Sovyetler Birliği lideri Mihail Gorbaçov’un biraraya geldiği Cenevre zirvesinde, stratejik nükleer silahların yüzde 50 azaltılması kararı çıktı.
1989- 61 yaşındaki S.Şener, SHP’nin 26 Mart yerel seçim mitinginde Kürtçe konuşma yaptığı için 1 yıl hapse mahkum edildi. Ceza paraya çevrilerek ertelendi.
1990- Türk Ceza Kanunu’nun 13 ayrı maddesindeki idam cezasını ömürboyu hapis cezasına çeviren yasa tasarısı Meclis Genel Kurulu’nda kabul edildi. Kadınların karşı çıktığı, fahişelere tecavüzde ceza indirimi öngören Türk Ceza Kanunu) 438. maddesi kaldırıldı.
– İzmir bağımsız milletvekili Kemal Anadol, eski Cumhurbaşkanı Kenan Evren’in idamla yargılanması talebiyle suç duyurusunda bulundu. Anadol, Evren’in Milliyet Gazetesi’nde yayınlanan anılarında TBMM’yi ortadan kaldırmak amacıyla gizli örgüt kurduğunu ikrar ettiğini söyledi.
– Paris’teki Avrupa Güvenlik ve İşbirliği (AGİK) zirvesi 34 ülkenin devlet/hükümet başkanlarının sonuç bildirgesini imzaladığı “Paris Şartı” ile kapandı. Arnavutluk hariç 21 Avrupa ülkesiyle ABD ve Kanada belgeyi imzaladı.
– Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği panelinde konuşan Uğur Mumcu: “Laikliğe aykırı fiilleri cezalandıran TCK 163’ü başta Cumhurbaşkanı Özal ihlal ediyor.”
– Başbakan Turgut Özal’ın kardeşi Korkut Özal: “Örtünmeye karışamayız. Kadın başkalarını tahrik edecek duruma gelmemelidir.” (Cumhuriyet röportajı)
– ANAP hükümetinin Adalet Bakanı Oltan Sungurlu: “N.A.’yı ihbar eden okul müdürü görevini yapmış. Kanunun suç saydığı bir şeyi ihbar etmek her vatandaşın görevidir.”
– 3 büyük ilde ağırlıklı olarak belediyelerde görevli memurlar Birleşmiş Milletler Gıda Örgütü’ne (FAO) telgraf çekerek kendilerine gıda yardımı yapılmasını istedi.
– İstanbul’a yapılacak metro için 10 gündür Moskova’da görüşmeler yapan ve yurda dönen SHP’li İstanbul Anakent Belediye Başkanı Nurettin Sözen, metronun bir Türk firmasının -STFA- ortaklığında yapılması için SSCB Ulaştırma Bakanı ile ön protokol imzalandığını açıkladı.
1992- Öldürülen Gerçek Dergisi Diyarbakır muhabiri Namık Tarancı için çalışma arkadaşları Sultanahmet’teki dergi binası önünde tören düzenledi.
– Petkim işçileri toplu iş sözleşmelerinin sonuçlanması için Aliağa’da DYP-SHP ilçe örgütlerinin önünde gösteri yaptı.
1994- İstanbul’da Tüm Haber-Sen üyesi PTT çalışanları “özelleştirmeye karşı grevli-toplu sözleşmeli sendika hakkı için” iş bırakarak Gayrettepe Telefon Başmüdürlüğü önünde -1 hafta sürecek- eylemlerini başlattılar.
– İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi RP, DYP ve ANAP’lı üyelerin ittifakıyla, Kuran kursu öğrencileriyle Diyanet mensuplarına İETT otobüslerinde %50 indirim hakkı tanıdı; 2 hafta önce SHP ve DSP’nin verdiği ”öğretmenlere ücretsiz ulaşım hakkı” önergesi ise reddedildi.
1995- Dayton Barış Anlaşması ile Bosna Savaşı sona erdi.
– Üniversite harçlarına yapılan zamları protesto için Galatasaray Postanesi’ne yürüyen 100 kadar Öğrenci Koordinasyonu üyesi, toplanan 350 bin imzaya rağmen bir adım atılmamasını eleştirdi.
1996 – Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı (AGİK) antlaşması Paris’te imzalandı.
– Tuzla Organize Sanayi’de jandarma Kopuzlar Deri direnişçisi 24 işçiyi gözaltına alıp çadırlarını yaktı, 3 bin işçi iş bırakıp protesto yürüyüşü yaptı.
1998- İstanbul’da Mor Çatı Kadın Sığınakları Vakfı’nın çağrısıyla iki günlük 1. Kadın Sığınakları Kurultayı düzenlendi. Amaç, kadına yönelik şiddete karşı mücadelede kadınlar ve gruplar arası kalıcı bir iletişim ağı oluşturmak.
– İstanbul’da Eğitim-Sen’li bir grup öğretmen İl Milli Eğitim Müdürlüğü önünde grevli-toplu sözleşmeli sendika talebini yineledi.
– 1989’da “Tarihin Sonu” başlıklı makalesi ile ünlenen Francis Fukuyama: “Sosyalizm çöktükten sonra insanlar küresel ekonominin nimetlerinden yararlanmaya başladı. Kimse sosyalizme dönmek istemiyor.”
1999- KESK, DİSK, Türk-İş, CHP, ÖDP ve EMEP’in katıldığı “Sefalete Boyun Eğmiyoruz, IMF’ye Hayır” mitingi İstanbul’da yapıldı.
2000- Peru Devlet Başkanı Alberto Fujimori resmen istifa ederek Japonya’ya gitti. Fujimori yolsuzluk ve seçim hileleri ile suçlanıyordu.
2001- Avrupa Birliği, kartel oluşturup vitamin fiyatlarını yapay olarak arttıran sekiz eczacılık ve kimya şirketini 752 milyon dolar (1.1 katrilyon) cezaya çarptırdı. Bu, AB tarihinde ekonomik olarak bir suça verilen en yüksek ceza.
– Eğitimci, yazar ve çevirmen Adnan Cemgil (92) hayata veda etti. 1950’de Behice Boran ile “Türk Barışseverler Cemiyeti” ni kurdu, Kore’ye asker gönderilmesine karşı çıktıkları için yargılandı. 1960’larda TİP üyesi oldu. Oğlu Sinan Cemgil’i devrimci mücadelede kaybetti.
2002- İstanbul 1 No’lu DGM, Pencere Yayınları’ndan çıkan Necdet Buldan’ın faili meçhul cinayete kurban giden kardeşi Savaş Buldan için yazdığı “Savaş’a Mektuplar” adlı kitabına toplatma kararı verdi. İstanbul 2. Asliye Mahkemesi, Dragan Babic’in ‘Son Sürgün’ adlı kitabının ‘imhasına’ karar verdi. Ayrıntı Yayınları’nın “Yeraltı Edebiyatı” dizisinden çıkan kitap, müstehcen olduğu gerekçesiyle toplatılmıştı. Kitap, yakılacak ya da kağıt fabrikasına gönderilip hamur haline getirilecek.
– İsrail’de, Kudüs’ün yoksul mahallelerinden Kiryat Menahim’de bir otobüse intihar saldırısı düzenlendi; çoğu öğrenci 12 İsrailli öldü, 50 kişi yaralandı. Saldırıyı Hamas’ın askeri kanadı İzzettin el Kasım Tugayları üstlendi.
– Prag’taki NATO zirvesi’nde Litvanya, Letonya, Estonya, Bulgaristan, Romanya, Slovakya ve Slovenya’ya, ittifaka katılmaları çağrısı yapıldı.
– Dünya güzellik yarışmasının yapılacağı Nijerya`da bir gazetede İslam peygamberi Muhammed hakkında yayınlanan yazı yüzünden çıkan çatışmalarda 100 kadar kişi öldü, 500 civarında kişi de yaralandı.
2003- BM Güvenlik Konseyi İstanbul’daki bombalı saldırılar üzerine karar aldı. 1516 sayılı karar, Türkiye’ye meşru müdafa çerçevesinde gerekirse sınır ötesi askeri harekata girişme hakkı veriyor.
2004- Mardin/Kızıltepe’de Ahmet Kaymaz ve oğlu Uğur Kaymaz evlerinin önünde polislerce kurşunlanarak öldürüldü. Vücudundan 13 kurşun çıkarılan 12 yaşındaki Uğur ve babası Ahmet Kaymaz için açılan davada 4 polis 18 Nisan 2007’de “meşru müdafaa” gerekçesiyle beraat etti, Yargıtay kararı onadı. Kaymaz ailesi 2012’de AİHM’ne başvurdu. Mahkeme Şubat 2014’de Türkiye’yi Kaymaz ailesine toplam 135 bin Euro tazminat ödemeye mahkum etti. AİHM kararının ardından İHD Mardin Şubesi avukatlarının “yargılanmanın yenilenmesi” talebi ağır ceza mahkemesince gerekçesiz reddedildi. Kaymazlar’ın avukatı Tahir Elçi’ye Ocak 2008’de “Adil yargılamayı etkilemeye teşebbüs”ten 3 yıl hapis istemiyle dava açıldı. Kızıltepe Belediyesi’nin Ağustos 2009’da Uğur Kaymaz adına diktiği heykel Kayyım’ca Haziran 2017’de söküldü, Uğur’un annesinin Belediye’deki işine son verildi.
– Ukrayna’da devlet başkanlığı seçiminin ikinci turu yapıldı. Ukrayna Devlet Başkanı Leonid Kuçma’nın desteklediği Başbakan Victor Yanukoviç yüzde 49.4 oy oranıyla seçildi. AB yanlısı muhalefetin adayı Victor Yuşçenko yüzde 46.7 oranında oy aldı. Yuşçenko seçimin hileli olduğunu savunarak halkı protestoya çağırdı.
– Müzisyen ve prodüktör Tuncay Akdoğan, 45 yaşında, evinde çıkan yangında yaşamını yitirdi. Grup Kızılırmak’ın kurucularından Akdoğan’ın aralarında “Ölüm Tatlı Bir Türküdür”, “Güneşin Olsun”, “Dilan” da olan 30’a yakın bestesi vardı.
2005- Uluslararası Af Örgütü Britanya’da yaptığı anket sonuçlarını açıkladı; ankete katılanların yüzde 25’i tecavüz olayında kadının tutum ve davranışının etkili olduğuna inanıyor. Britanya’da 2004-2005 döneminde tecavüze uğrayan kadınların sayısı 12 bin 867’ye yükseldi.
– Yavuz Turgul’un yönettiği “Gönül Yarası” adlı film ABD’de 3.Uluslararası Queens Film Festivali’nde en iyi film ödülünü, Semih Kaplanoğlu’nun yönettiği ‘Meleğin Düşüşü’ İspanya’da 12. Bağımsız Sinema Festivali’nde en iyi alternatif film ödülünü aldı.
– Birleşik Krallık’ta hemcinsler arasında medeni birliktelik yasallaştı. Elton John ve hayat arkadaşı David Furnish bu yasadan ilk yararlanan çift oldu.
2006- CHP Genel Başkanı Deniz Baykal, MHP lideri Devlet Bahçeli’nin MHP Kongresi’ndeki konuşmasını övdü; “MHP’nin milliyetçi yaklaşımını cumhuriyet değerleri ve Atatürk ilkelerine oturtmasını önemsiyorum” dedi. MHP, “biz hep bu eksendeyiz. Baykal bizi iyi takip etmeli” diye yanıtladı.
– Lübnan’da Maruni Hıristiyanların liderlerinden Sanayi Bakanı Pierre Cemayel öldürüldü. Meclis çoğunluk lideri Saad Hariri, babası Refik Hariri gibi Cemayel’i de Suriye’nin öldürttüğünü ileri sürdü.
2009- Doğu- Güneydoğu illerinde 1989-2009 yılları arasında güvenlik güçlerince öldürüldüğü belirtilen 342 çocuğun anısına düzenlenen “Bir göz de sen ol” kampanyası Tünel’den Taksim’e yürüyüşle başlatıldı.
– Çin’in Heilongjiang eyaletinin Hegang şehrindeki bir maden ocağında meydana gelen patlamada 104 kişi öldü.
2010- 2004’te öldürülen baba/oğul Kaymaz’ların ölüm yıldönümünde Kızıltepe’de yürüyüş yapıldı.
2011- AİHM Oda TV soruşturması kapsamında tutuklu olan gazeteciler Ahmet Şık ve Nedim Şener’in başvurusunu “incelenmeye değer” buldu, Ankara’dan savunma istedi.
– Ataması Yapılmayan Öğretmenler Platformu’nun 19 Kasım’daki Ankara eylemi öncesi güvenlik şube polisinin öğretmenleri arayıp “gelmeyin” dediği ortaya çıktı.
2012- 12 Eylül Davası’nda savunması yatakta alınan Kenan Evren: “12 Eylül kurucu bir ihtilaldır, tarihi bir olaydır, yargılanamaz.”, “Taraf demesinler diye bir sağdan, bir soldan astık”.
– NATO Genel Sekreteri Rasmussen, Türkiye-Suriye sınırına yerleştirilmek amacıyla Türk hükümetinden patriot füze talebi aldıklarını açıkladı.
2013- Ukrayna hükümeti, AB ile serbest ticaret anlaşmasının imzalanmasına yönelik hazırlıkları askıya aldı.
– Mehmet Ayvalıtaş’ın duruşmasında avukatları ve Ayvalıtaş’ın yakınlarını duruşma salonuna almayan polis, salonun içine biber gazı sıktı, dışarıda bekleyen kalabalığa da cop ve biber gazı ile müdahale etti.
– İzmir/Aliağa Alp Oğuz Anadolu Lisesi’nde kız ve erkek öğrencilerin ayrı ayrı sınavlara sokulmaları protesto edildi.
Yorumlar kapatıldı.