Belleğimizde: 21 EYLÜL

1792- Devrimci Fransa’da Yasama Meclisi krallığı kaldırdı.
1903- İlk kovboy filmi Kit Carson’un prömiyeri ABD’de yapıldı.
1932 – Yazar Ahmet Rasim ve İskoçyalı tarihi roman yazarı Walter Scott yaşamını yitirdi.
1938– Südet Krizi: Polonya, Çekoslovakya sınırına asker sevk etti.
– İlk TV haber programı, BBC’de yayınlandı.
1942- Hükümet İzmir, Aydın, Manisa, Denizli, Balıkesir, İçel, Seyhan, İstanbul, Kars, Malatya, Kayseri ve Gaziantep’te bulunan 1942 ürünü pamuklara, 1942’de tespit edilen fiyatla ve peşin ödenmesi şartıyla elkoydu.
1943- 250 bin askerle taarruza geçen Kızılordu Nazi ordusunun işgalindeki Çernikov kentini geri aldı.
– Lübnan, Fransa’dan bağımsızlığını kazandı.
– Karikatürist Sedat Nuri İleri 55 yaşında öldü.
1947- Zonguldak Kozlu kömür ocaklarında grizu patlaması: 48 işçi öldü.
1948- Milli Eğitim Bakanlığı 5 ilde “imam ve hatip kursları” açılması için hazırlıklara başladı; en az ortaokul mezunu 50’şer kişi eğitilecek.
1950- Marshall Planı Türkiye Komitesi’yle “Sarıyer Barajı”nın yapımı için antlaşma imzalandı.
1952- Başbakan Menderes’in de katıldığı Demokrat Parti Ankara İl Kongresi’nde bazı delegelerin ilettikleri talepler: ”Ayasofya tekrar cami olarak ibadete açılsın”, ”Köy okullarında din dersi verilsin”, “Radyoda din mevzuunda konuşmalar yapılsın.”
1960- 27 Mayıs günü, “Milli Birlik ve Hürriyet Bayramı” olarak kabul edildi.
– Albay Alparslan Türkeş başbakanlık müsteşarlığı görevinden alındı.
1962- Kadınlar, artan kadın kaçırma olaylarını protesto yürüyüşü yaptılar. Pankartlardan birinde, “Başkaları ayla, biz ayılarla uğraşıyoruz” yazıyordu.
1964- Malta İngiltere’den bağımsızlığını kazandı.
1973- Sanat tarihçisi Tahsin Öz öldü.
1975- Ressam ve Şair Bedri Rahmi Eyüboğlu, 62 yaşındayken yaşamını yitirdi.
1976- DİSK’in “genel yas” direnişi sona erdi. DİSK Genel Merkezi arandı, karar defterlerine el konuldu. DİSK Genel Sekreteri Mehmet Karaca İstanbul’da tutuklandı. Genel Başkan Kemal Türkler ve 4 yönetici hakkında gıyabi tutuklama kararı çıkarıldı. Aliağa’da 850 işçinin görevine son verildi. Ankara ve İstanbul’da otobüsler çalışmaya başladı.
– İSDEMİR’de bir işçi oruç tutmadığı ve sigara içtiği için başka bir işçi tarafından başına boru parçasıyla vurularak öldürüldü.
1977- Türk Lirası devalüe edildi; Dolar 19,25 lira, Mark 8,27 lira oldu. Bu, “Milliyetçi Cephe” hükümetinin bir yılda yaptığı üçüncü devalüasyon oldu.
1978- Ankara’da Danıştay 5.Daire Başkanı ve “Danıştay Yardımcıları Derneği” üyesi Cüneyt Ertan’ın evine patlayıcı madde atıldı.
1980- Başbakan Bülent Ulusu kabinesini açıkladı. 12 Eylül darbesi öncesi AP azınlık hükümetinde DPT ve Başbakanlık Müsteşarlıkları ile Türkiye’nin IMF katındaki guvernörlüğünü üstlenen Turgut Özal, bu kez Ulusu hükümetinde “Ekonomiden Sorumlu Başbakan Yardımcısı” oldu.
Aynı gün Orgeneral Haydar Saltık Devlet Başkanı Genel Sekreteri oldu.
Değişiklik yapılan yeni Sıkıyönetim Kanunu yürürlüğe girdi.
Sıkıyönetim’in son tarih olarak bildirdiği 16 Eylül’de teslim olmayan DİSK Genel Sekreteri Fehmi Işıklar İstanbul’da yakalanarak gözaltına alındı.
1981 – Belize bağımsızlığını kazandı.
1982- Barış Derneği Davası’nda İstanbul Barosu Başkanı Orhan Apaydın: “Derneğin kuruluşuna ilişkin toplantıyı ben düzenledim. Benim TKP’nin güdümünde olduğuma İddianame’de cesaret edilemediğine göre, derneğin TKP’nin yan kuruluşu olarak oluşturulduğu iddiası havada kalıyor.”
1984- Arjantin’de “Kayıplar Ulusal Komitesi Raporu” Devlet Başkanı Raul Alfonsin’e sunuldu: “1976-1983 Askeri Cunta döneminde yaklaşık 9 bin kişi kaybedildi.”
1987- İzmir’de Adli Müşavir iken 30 Ağustos’ta ”kadrosuzluktan” emekli edilen Hava Hakim Albay Nurettin Soyer Uğur Mumcu’ya MHP Davası’nda Ankara Sıkıyönetim Komutanı Recep Ergun ile yaşadığı sorunları anlattı. Söyleşi Cumhuriyet’te 21 Eylül-2 Ekim 1987 tarihleri arasında yayınlandı. Söyleşi, “12 Eylül Adaleti” adıyla kitap olarak yayınlandı.
1988- “Yeni Çözüm” dergisi Yazı İşleri Müdürü Ertuğrul Mavioğlu “Komünizm ve bölücülük yaptığı” gerekçesiyle 3 yıl hapse mahkum edildi.
1989– Sinema yönetmeni ve yapımcı Ertem Eğilmez yaşamını yitirdi.
1990- “Oyunda slogan atıldığı” gerekçesiyle İstanbul Valiliği’nin getirdiği yasaklama kararının yürütmesi İdare Mahkemesi’nce durdurulunca, Ankara Birlik Tiyatrosu Erol Toy’un yazıp Zeki Göker’in yönettiği “Pir Sultan”ı Muammer Karaca Tiyatrosu’nda oynamaya başladı.
1991- Doğru Yol Partisi Genel Başkanı Süleyman Demirel seçim kampanyası gezilerinde ilçelere il olma sözü vermeyi sürdürüyor. Demirel Bandırma’yı 80. il yapacaklarını söyledi.
1993- Rusya Devlet Başkanı Yeltsin Parlamento’yu feshettiğini ve Aralık’ta seçime gidileceğini açıkladı. Parlamento Yeltsin’i görevden aldı.
– 6 aydır maaş alamayan Küçükçekmece Belediyesi işçileri Sefaköy’den Belediye’ye yürüdü.
1995- Buca Cezaevinde yoğunlaşan baskıları protesto için sayım vermeyen mahpuslara yönelik operasyonda jandarma silah kullandı; Devrimci Sol davalarından yargılanan Yusuf Bağ (25), Turan Kılıç (37) ve Uğur Sarıaslan (24) adlı mahpuslar jandarma kurşunuyla ölürken, ayrıca 15 er ve 41 tutuklu yaralandı. Olay, Buca Katliamı olarak tarihe geçti.
1996- Cumartesi Anneleri Galatasaray’daki 71.buluşmalarında, 12 Eylül 1980 sonrası Bingöl’de askerlerce evinden alınıp 1 gün sonra ailesine “Jandarma kışlasından kaçtığı” söylenen Hüseyin Morsünbül’ü andı.
– İsmailağa Cemaati, Beykoz Çavuşbaşı’da Hazine’ye ait yaklaşık 80 dönüm orman arazisi üzerinde “Fetih Külliyesi”nin inşasına başladı. 1990’ların başında 18 dönüm araziye sahip olan Cemaat, ormanlık alanları git gide tahrip ederek Hazine arazilerini parselledi.
1997- CHP Gençlik Kolları’nın Tunceli’de yaptığı incelemede, kent nüfusunun % 53’ünün göç ettiği saptandı. Okuma-yazma oranının %95 olduğu Tunceli’de son 4 yıldır hiç bir köy okulunda eğitim verilemediği, 1994’den bu yana 151 köy, 500 mezranın yakıldığı-boşaltıldığı belirtildi.
1998- Metal işçisinin Türk Metal’e sözleşme tepkisi yaygınlaşıyor. Bursa, İstanbul, İzmir ve Ankara’daki 11 fabrikada işçiler Türk Metal’den istifa etti.
2000- Bakanlar Kurulu, Kopenhag Kriterleri ile paralel İnsan Hakları Raporunu kabul etti.
– Ermeni soykırımı yasa tasarısı, ABD Temsilciler Meclisi’nin Uluslararası Operasyonlar ve İnsan Hakları Alt Komitesi’nde oy çokluğuyla kabul edildi. Başkanlık seçiminin cumhuriyetçi adayı George W.Bush da soykırım iddialarına destek veriyor.
– Enerji Yapı Yol-Sen’in iş yavaşlatma eyleminin son gününde Ankara-Eskişehir yolu çalışanlarca bir süre trafiğe kapatıldı.
– Gazeteci yazar Ahmet Taner Kışlalı suikastında araca bombayı yerleştirdiği belirtilen Rüştü Aytufan, Sapanca’da yakalandı.
2001- ABD, Afganistan’da Taliban ve Usame bin Ladin’e yönelik operasyon için Türkiye’den ülkedeki üslerin kullanılmasını istedi. Ankara Beyaz Saray’ın talebini hemen kabul etti. ABD ordusu Türkiye hava sahası ve bazı üsleri kullanarak sevkiyata başladı.
– Popun yenilikçi ve üretken kişiliklerinden Fikret Kızılok, 55 yaşında, kalp yetmezliğinden öldü.
2002- İsrail tankları, Filistin Yönetimi lideri Yaser Arafat’ın Batı Şeria’nın Ramallah kentindeki karargahını bastı. Filistinli liderin kaldığı bina dışında tüm binaları yıktı. Arafat ‘teslim olmam’ dedi.
2003- Eski ABD Başkanı Bill Clinton’la Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Clinton’un talebi üzerine Dubai’de biraraya geldi. Clinton Erdoğan’a, “Bush yönetimi üzerinde en fazla etkisi olacak dünya lideri sizsiniz” dedi.
2004- Suriye, Lübnan’daki 17 bine yakın askerinin 3 bin kadarını sınıra çekmeye başladı.
– ABD Başkanı George W. Bush, Libya’ya yönelik yaptırımları kaldırdı. Libya’nın ABD’de dondurulmuş 1,3 milyar doları serbest kaldı.
2005- AB, Türkiye’ye yönelik karşı deklarasyonda uzlaştı. Metinde, Türkiye’den müzakere sürecinde Kıbrıs’ı tanıması ve serbest ticaretin önündeki tüm engellerin kaldırılması isteniyor.
– 20 Ağustos-20 Eylül arasında bir ay eylemsizlik kararı alan PKK, süreyi AB ile müzakereye başlama tarihi 3 Ekim’e kadar uzattığını açıkladı.
– Kırgızistan’da Parlamento Başkan Yardımcısı Bayaman Erkinbayev başkent Bişkek’te suikaste uğradı.
2006- Venezüella Devlet Başkanı Hugo Chavez, BM toplantısı için geldiği New York’ta yüzlerce Amerikalıya hitap etti: “Bush’un Irak’ta soykırım işlediği, savaş suçlusu olarak yargılanması gerektiğini” söyleyince ayakta alkışlandı.
2008- 12 Eylül darbesi sonrası 20 Ağustos 1981’de idam edilen devrimci hükümlü Mustafa Özenç’in (22) ailesine yazdığı son mektup babasına verilmedi, bir gazeteci tarafından bulunup 27 yıl sonra kardeşine ulaştırıldı.
– Slovenya’da yapılan genel seçimleri, Borut Pahor önderliğindeki sol muhalefet partisi Sosyalist Demokratlar kazandı.
2010- ÖSYM Başkanı Prof. Dr. Ünal Yarımağan, KPSS ile ilgili iddialar konusundaki gelişmeler üzerine, başkanlık görevinden istifa etti.
– İstanbul Tophane’de açılış yapılan iki sanat mekanına, içki içildiği gerekçesiyle sopalı saldırı düzenlendi. Açılışa katılan beş kişi saldırıda yaralandı.
2011- Türk müziğine 80’in üzerinde TRT denetiminden geçmiş eser kazandıran Ahmet Niyazi Şengül, Safranbolu’da 85 yaşında hayatını kaybetti.
– ABD’nin Georgia eyaletinde 1989’de polis memuru Mark MacPhail’i öldürmekten hüküm giyen Troy Davis, uluslararası protesto kampanyalarına rağmen zehirli iğneyle öldürüldü.
2013- Devrimci 78’liler Federasyonu’nun düzenlediği ve bu yılki teması “Haziran Direnişi” olan “12 Eylül Utanç Müzesi” açıldı.
– Gezi Direnişi sürecinde, “Camide içki içildiğini görmedim” diyen Dolmabahçe Camii müezzini Fuat Yıldırım, ”6 aylığına” Kayabaşı köyüne sürüldü.
2015- Nijerya’nın kuzeydoğusundaki Borno eyaletinin başkenti Maiduguri’de bir camiye düzenlenen intihar saldırısında 54 kişi hayatını kaybetti.
– IŞİD’e karşı “Birleşik Özgürlük Güçleri” saflarında savaşmak için Rojava’ya giden Aziz Güler bir operasyon sırasında mayın patlaması sonucu hayatını kaybetti. Güler, Öğrenci Gençlik Sendikası (GENÇ-SEN) kuruculuğu ve SDP Parti Meclisi üyeliği görevlerinde bulunmuştu.
– “Erdoğan’ın muhtarları” kolları sıvadı: Doğu ve Güneydoğu illerinde bazı muhtarlar “Yol güvenliği, seçim gününde kar nedeniyle ulaşımın olmayacağı” vb. gerekçelerle köylerde kurulacak sandıkların birleştirilmesi için il ve ilçe seçim kurullarına dilekçe veriyor.
2016- Mısır’ın kuzeyinde Kefr Eş-Şeyh’ten Akdeniz’e açılan göçmen teknesinin batması sonucu 204 kişi hayatını kaybetti.
2017- Okmeydanı Cemevi’nde polis tarafından öldürülen Uğur Kurt’un ailesinin İçişleri Bakanlığı aleyhine açtığı davada, “tam kusurlu” bulunan Bakanlık aileye toplam 734 bin 162 TL maddi ve manevi tazminat ödemeye mahkum edildi.