Belleğimizde: 22 EYLÜL

1792- Fransa’da cumhuriyet ilan edildi.
1903- İtalo Marconi, kornet dondurma külahının patentini aldı.
1908- Bulgaristan, Osmanlı’dan bağımsızlığını ilan etti.
1919- Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası kuruluşunu ilan etti (Resmi kuruluş onayı 17 Aralık 1919’dur). Fırka 1924’de feshedildi.
1939- Dikili ve çevresinde deprem: 100’den fazla ölü, Dikili ve Karaburun tamamen yıkıldı.
1940- Bakanlar Kurulu, İstanbul’da çıkan Le Journal d’Orient gazetesini yedi gün süreyle kapattı. Gazetenin resmi dış politikaya aykırı yayın yaptığı ileri sürüldü.
1943- Ankara Fen Fakültesi kuruldu.
1949- Sovyetler Birliği ilk atom bombasını patlattı
1950- Yeni Baştan gazetesinin kurucusu ve yazarı Aziz Nesin hakkında gıyabi tutuklama kararı verildi. Nesin “Sosyal düzeni yıkmaya yönelik yayın” yapmakla suçlanıyor.
1958- Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanı İsmet İnönü, “Demokrasiye paydos demeye Demokrat Parti genel başkanının gücü yetmeyecektir” dedi.
– İzmir Alsancak limanı hizmete girdi
1959- Avrupa ile ABD arasındaki ilk telefon kablo hattı resmen açıldı.
– 49’lar Olayı, tutuklamalarının başlangıcı: Canip Yıldırım ve Yusuf Azizoğlu ile birlikte İleri Yurt gazetesini çıkaran Musa Anter, yayımladığı Kürtçe şiiri “Qimil / Kımıl” sebebiyle hakkında dava açıldı. Musa Anter’e destek veren 50 kişi gözaltına alındı. Gözaltına alınanlardan Mehmet Emin Batu mide kanamasından ölünce geriye 49 kişi kaldı ve dava bu sayıyla anılır oldu. 14 ay tutuklu kaldıktan sonra sanıklar mahkemeye çıkarılmayı beklerlerken 27 Mayıs Darbesi gerçekleşti. Nihayet 3 Ocak 1961 tarihinde mahkeme başladı.
1962- Cumhuriyet Halk Partisi Meclis Grubu’nda İsmet İnönü parti liderliğinden ve başbakanlıktan istifaya davet edildi. İnönü böyle bir niyeti olmadığını açıkladı.
1964- Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel Yassıada hükümlüsü Refik Koraltan, Rüştü Erdelhun, Selim Yatağan ve Nedim Ökmen’i hastalık nedeniyle affetti.
1967- Harp-İş Federasyonu İncirlik’ten sonra bu sabah da Ankara’da Amerikalılar’a ait 7 işyerinde greve başladı. Greve 600 işçi katılıyor.
1970- Polonya’da Dayanışma Sendikası kuruldu.
1975- Yaşar Kemal’in Mayıs 1975’de Fransa’da basılan İnce Memed romanının 4.000 tirajlık ilk baskısı 4 ay içinde tükendi.
– İçişleri Bakanlığı yasaklanan yayınları içeren 138 sayfalık bir kitap bastırdı.
– İzmir Tariş Üzüm Birliği İşletmesi önünde “işçileri direnişe sevk ettikleri” gerekçesiyle Türkiye Sosyalist İşçi Partisi İzmir İl Başkanı ile birlikte 29 kişi gözaltına alındı.
– “Terörizm” suçlamasıyla Franco rejimince ölüm cezasına çarptırılan FRAP ve ETA örgütlerinden 11 kişinin cezalarının hapse çevrilmesi için Madrid’de basın toplantısı yapmak isteyen C.Gavras, Y.Montand, R.Debray ve M.Foucault’nun da bulunduğu 6 Fransız sınırdışı edildi.
1976- Haklarında işçiyi kanunsuz greve teşvik ettikleri iddiasıyla tutuklama kararı verilen DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler ve yürütme kurulunun dört üyesi İstanbul’da savcılığa teslim oldu. Sendikacılar tutuklanıp Sağmalcılar Cezaevi’ne gönderildi. İstanbul Belediyesi Temizlik İşleri Müdürü ve 15 temizlik işçisi, “DGM direnişinde işçileri çalışmamaya sevk ettikleri” gerekçesiyle gözaltına alındı. Ankara’da Belediye Fen İşleri Müdürlüğü Asfalt Şantiye Şefi “DGM direnişine dair Cumhuriyet Savcısı’na bilgi vermediği” gerekçesiyle tutuklandı. AEG-Profilo’da Maden-İş’e üye 15 işçinin DGM direnişinden dolayı atılması üzerine 2 bine yakın işçi çalışmadı, işyerini de terketmedi. TİP ve Sosyalist Parti Genel Başkanları Behice Boran ve M.Ali Aybar ile Oyun Yazarları Derneği Başkanı Melih Cevdet Anday DGM’ye karşı direniş çağrısı yaptı. 15 demokratik kitle örgütü DGM yasa tasarısını protesto için Ankara’da bir miting düzenleme kararı aldı. Adana Cezaevi’nde 24 siyasi tutuklu ve hükümlü, DGM yasa tasarısına karşı 3 günlük açlık grevine başladı. TPAO Genel Müdürü, direnişten dolayı Aliağa’da 650, İpraş’ta 104 işçinin iş akitlerinin fesh edilip 225 yeni işçi alındığını açıkladı. DİSK/Petkim-İş, DGM direnişi nedeniyle Aliağa Rafinerisi’nden atılan 1.150 işçinin yerine 300 silahlı ülkücünün yerleştirildiğini iddia etti.
1977- 1974’de gittiği Almanya’da Türkiyeli İşçilerin örgütlenmesinde aktif rol alan Hasan Saz (1940- Maraş), trafik kazasında yaşamını yitirdi.
– İleri Müzik-İş’in “Monaliza Night Club”ta 1 gün süren grevi, isteklerin kabul edilmesi üzerine bitirildi.
– Maçka Oteli’nde Oleyis’e üye işçilerin grevi 2.gününe girerken, Enerji Kongresi’ne katılan delegeler hizmet alamadı.
1979- İçel Valisi N.Cömertoğlu, yakalanan “Türk İntikam Tugayı” (TİT) adlı örgütün lideri ülkücü Cengiz Ayhan’ın ifadeleri doğrultusunda MHP Tarsus Gençlik Kolları Başkanı M.Tart’ın kurduğu öldürme, gasp, vs. suçlar işleyen 6 kişilik bir timin ortaya çıkarıldığını açıkladı.
1980- İran-Irak savaşı başladı. Irak Devrim Komuta Konseyi’nin 22 Eylül 1980’de İran’a savaş ilan ettiğini bildirmesi ve Tahran’ın Mehrabad Havaalanı dahil 7 İran havaalanını bombalaması üzerine, Ortadoğu’da savaş başladı. İran’ın 23 Eylül’de Bağdat’ı bombalamasından sonra, Irak birlikleri İran’da 10 kilometre ilerledi.
– Türk-İş’e bağlı kapatılan sendikaların yeniden açılmasına karar verildi.
– Kuruluşundan 10 yıl sonra Lech Walesa liderliğindeki Dayanışma Sendikası Polonya’da yasallık kazandı.
– İzmir Urla’da, kolluk güçleri tarafından bir bağevine yapılan baskında çıkan çatışmada, Devrimci Yol militanı Mine Bademci öldürüldü.
1981- Askeri Yargıtay, 2 MHP’liyi öldürmekten ölüm cezasına çarptırılan Türkiye Komünist Emek Partisi (TKEP) üyesi Seyit Konuk, İbrahim Ethem Coşkun ve Necati Vardar’ın cezalarını onayladı.
– TYS Genel Sekreteri Ataol Behramoğlu, Cem Yayınevi’nden çıkan “Ne Yağmur… Ne Şiirler” kitabındaki aynı başlıklı şiiri ile “Yılmaz Güney İçin” adlı şiirinden dolayı yargılandığı davada beraat etti.
1984- Gökova Körfezi’nde, Ören ve Türkevleri köyleri civarında kurulması planlanan termik santralin yapımını engellemek isteyen köy kadınları, yol kapatma eylemi yaptı. Köy yolunda bekleyen kadınlar, santralın kurulacağı alanları kamulaştırmaya gelen görevlileri köye sokmadı. Temel atma töreni ertelendi ama uzun mücadelelere rağmen, 1986’da termik santralın temeli atıldı.
– Kapıkule’de ortaya çıkarılan yolsuzlukla ilgili olarak Edirne Gümrükler Başmüdürü görevinden alındı.
– TEKSİF Sendikası ile Tekstil Sendikası arasında 80 bin işçiyi kapsayan toplu sözleşme görüşmeleri anlaşmayla sonuçlandı.
– İngiltere’de kömür madenleri çalışanlarının grevi 6.ayına girerken, Güney Yorkshire bölgesinde bir kömür madeninde polisin grev kırıcı işçileri madene sokmak istemesine karşı çıkan 6 bin grevci 600 kadar polisle çatıştı; 3 polis yaralandı, 5 grevci tutuklandı.
1985- Fransız hükümeti Greenpeace’e ait “Rainbow Warrior” gemisini Fransız gizli servisi ajanlarının 10 Temmuz 1985’te batırdığını kabul etti.
– Ruhi Su’nun cenazesi Zincirlikuyu’da toprağa verildi; Şişli’den mezarlığa yürüyen kalabalıktan 100 kişi gözaltına alındı.
1986- Ara seçimler için Refah Partisi’nin Zeytinburnu mitinginde konuşan İstanbul milletvekili adayı Recep Tayyip Erdoğan: “Ey bacılar, inancınız, düşünce hürriyetiniz, başörtünüz tehlikede. Başörtünüzün onurunu, şu baş şu omuzdan ayrılmadıkça savunacağız” dedi.
1989- Pancar Motor’dan 10 işçinin çıkarılması üzerine, sabah vardiyasında işçiler işyerini terketmeyerek işvereni protesto etti.
– Arif Sağ, Sadık Gürbüz, Aşık Nesimi, Aşık Devran, Ali Ekber Çiçek, Belkıs Akkale, Edip Akbayram ve İlyas Salman’ın katılacakları “Aşık Nesimi Dostlar Gecesi” İstanbul Valiliği’nin izin vermemesi üzerine iptal edildi.
1992- Viranşehir ve Batman’da 3 kişi daha öldürüldü. Ocak 1992’den bu yana “faili meçhul” cinayetler 220’ye ulaştı.
1993- New York Metropolitan Müzesi, “Karun Hazinesi”ni Türkiye’ye geri göndermeye karar verdi.
1994- Elazığ Keban Barajında TİKKO’ya silah götürüldüğü yönünde bir ihbarı değerlendiren devlet güçlerinin düzenlediği operasyonda 4 kişi öldürüldü, silah dolu tekne batırıldı. Milis olduğu açıklanan ölenlerden kimlikleri belirlenenler: Hüseyin Yıldırım (Çemişgezek), Cafer Arslan (1973-?74/ Dersim- Merkez), Kemal Fındık (Pertek).
1995- Buca Cezaevi’nde 3 mahpusun ölümü, 42 mahpus ve 15 jandarmanın yaralandığı operasyonu protesto için Cezaevi önünde toplanıp Adli Tıp’a yürüyen tutuklu ve hükümlü yakınlarına polis müdahale etti: 12 avukat ve 40 tutuklu ve hükümlü yakını coplanarak gözaltına alındı.
– İspanya İç Savaşı’nda Uluslararası Tugaylar’a katılan George Orwell’ın “Katalonya’ya Selam” adlı kitabından Ken Loach’un sinemaya uyarladığı “Ülke ve Özgürlük” filmi Türkiye’de gösterime girdi.
1996- Doğu Perinçek’in “2.MİT Raporu”na dayanarak varlığını açıkladığı devlet içindeki illegal “Çiller Özel Örgütü”nde Sedat Peker, Mehmet Ağar-Abdullah Çatlı yönetimindeki “ülkücü mafya” ekibinde yer aldı. (Perinçek,”belgeleri” daha sonra kitap halinde yayınladı)
2000- Bakanlar Kurulu, Kopenhag Kriterleri ile paralel olan İnsan Hakları Raporu’nu kabul etti.
– İtalya’da gazeteciler iki günlük greve başladı. Gazeteler çıkmayacak, haber bültenlerinin süresi ve içeriği kısıtlı olacak.
2001- F tipi cezaevlerinde tecride karşı ölüm orucu eylemlerinin 339.gününde, aralarında İHD, ÖDP ve HADEP’li kadınların da bulunduğu 16 kadın örgütünün üyeleri G.Saray Postanesi’nden cezaevlerine kart gönderdi.
– Besteci ve müzik yorumcusu Fikret Kızılok, tedavi gördüğü İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesinde öldü.
2002- İsrail birliklerinin, militanları yakalama gerekçesiyle Gazze`de düzenlediği operasyon sırasında çıkan çatışmada 9 Filistinli öldü. İsrail, Batı Şeria’nın Ramallah kentindeki karargahında kuşattığı Filistin lideri Yaser Arafat’ın elektrik, su ve telefon bağlantılarını kesti.
– Almanya’da genel seçimler yapıldı. Başbakan Gerhard Schröder liderliğindeki Sosyal Demokrat Parti (SDP) yüzde 38.5, Birlik 90/Yeşiller yüzde 8.6, muhalefetteki Hıristiyan Demokrat Birlik Partileri (CDU/CSU) yüzde 38.5, Özgür Demokratlar (FDP) 7.2 oranında oy aldı. Demokratik Sosyalizm Partisi (PDS) yüzde 5 barajını aşamadı.
– TKP’nin seçim çalışmaları için tuttuğu tekne Eminönü açıklarında Deniz Polisi tarafından durduruldu.
2003- Burdur Cezaevi’nde yapılan operasyonda kolu kopan Veli Saçılık’ın yaşadıklarının anlatıldığı “Kelepçe” adlı belgesel Macaristan’da düzenlenen Retina Uluslararası Film ve Video Festivali’nde ödül aldı.”En İyi Belgesel ödülünü alan filmin yönetmeni Sedat Yılmaz ve film Beksav Sinema Atölyesi yapımı.
2004- Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, YÖK’ün (Yüksek Öğretim Kurulu) talebini yerinde bularak İstanbul Üniversitesi Rektörü Prof.Dr. Kemal Alemdaroğlu’nu görevden aldı.
– ABD, Müslüman olduktan sonra ismini Yusuf İslam olarak değiştiren şarkıcı Cat Stevens’in ülkeye girişine izin vermedi.
2005- Manisa’da TZOB’nin düzenlediği mitingde 60 bin üretici hükümetin IMF ve Dünya Bankası destekli tarım politikalarını protesto etti.
– İstanbul 4. İdare Mahkemesi, Boğaziçi, Bilgi ve Sabancı üniversitelerinin ortaklaşa düzenlediği “İmparatorluğun Çöküş Döneminde Osmanlı Ermenileri: Bilimsel Sorumluluk ve Demokrasi Sorunları” başlıklı konferans hakkında yürütmeyi durdurma kararı aldı. Akademisyenler kararı, “bilime müdahale” olarak değerlendirdi.
– Kırşehir yakınlarında, doğal güzelliğiyle tanınan ”kuş cenneti” Seyfe Gölü kurudu.
2006- Filistinde Hamas hükümeti başbakanı İsmail Haniye, “Ateşkes karşılığında 1967 sınırları üzerinde kurulacak Filistin devleti yaratılmasını kabul ediyoruz” dedi.
2007- Hasankeyf İnsiyatifi Girişimi, Almanya’nın İstanbul Başkonsolosluğu önünde Ilısu Barajı’na bankalarca kredi teminatı verilmesini protesto etti.
2010- Büro Emekçileri Sendikası (BES) üyeleri, aynı işi yapan çalışanlar arasındaki ücret eşitsizliklerine karşı İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı Ek Hizmetler binası önünde toplanarak 1 saat süreyle iş bıraktı.
– Halk Cepheliler, Okmeydanı’nda polis şiddetini ve süreklilik kazanan GBT uygulamasını protesto etti.
2012- Orhan Eskiköy’ün “Babamın Sesi” filmi Adana Altın Koza Film Festivali’nde “En İyi Film” ve “En İyi Senaryo” ödüllerini kazandı.
2013- Ahmet Atakan ve Gezi Direnişi’nde hayatını kaybeden gençlerin anısına binlerce kişi Armutlu mahallesinden 3 kilometre uzaklıktaki Çekmece beldesi mezarlığına alkışlar ve zılgıtlarla sessiz yürüyüş yaptı.
– Türkiye Barış Meclisi’nin Orhan Doğan’ın anısına verdiği “Barış Ödülü”nün ilk sahibi Kardeş Türküler oldu.
2015- Seçim hükümetinin HDP’li 2 bakanı istifa etti. HDP’liler 2.Bakanlar Kurulu toplantısı başladığında söz alarak Cizre olayları vb.gelişmeleri sıralayıp istifalarını verdi ve ayrıldı. HDP’li bakanların yerine AKP’ye yakın Beril Dedeoğlu ve Cüneyd Düzyol atandı.
– Cizre İlçe Seçim Kurulu, çatışmaların sürdüğü Cudi, Sur ve Nur mahalleleriyle İlçe’ye bağlı 23 köy ve 1 mezrada 1 Kasım’da sandık kurulmaması kararı aldı. Silvan’da ise özel güvenlik bölgesi ilan edilen yerlerdeki sandıklar güvenli bölgelerle birleştirilecek.
– 7 Haziran’da HDP’li aday Ali Haydar Konca’nın yurtdışı oylarının etkisiyle MHP’li adayı 550 oy farkıyla geçerek milletvekili olduğu Kocaeli’de, 7 Haziran’a göre 1 Kasım seçiminde seçmen sayısında 18 bin 787 kişilik artış olduğunun açıklanması sosyal medyada gündem oldu.
– Alman otomobil üreticisi Volkswagen (VW), dünya genelinde 11 milyon dizel motorlu aracın emisyon testi manipülasyonundan etkilendiğini ve zararı karşılamak için yaklaşık 6,5 milyar avroluk bütçe ayırdıklarını bildirdi.
2016- 15 Temmuz Darbe Girişimi’nden bir gün önce katıldıkları televizyon programında darbe çağrışımıyla subliminal mesaj içeren söylemlerde bulundukları gerekçesiyle mahkemeye sevk edilen Prof. Dr. Mehmet Altan tutuklandı.
2017- İstanbul Belediye Başkanı Kadir Topbaş İstifa Etti.