Belleğimizde: 25 TEMMUZ

1795- Galata Kulesi’nin ahşap kubbesi yandı.
1814- Robert Stevenson’un yaptığı lokomotif çalıştırıldı.
1905- Yazar Elias Canetti hayata merhaba dedi. Eserleriyle kalabalıkların duygularını, iktidarın yol açtığı ruhsal bozuklukları ve toplumla çatışma içindeki bireye ışık tutan Bulgar yazar 1981’de Nobel Edebiyat Ödülünün de sahibi.
1917- Hollandalı dansöz Mata Hari, Fransız mahkemesi tarafından casusluk suçundan yargılanarak idama mahkum edildi.
1919- Bağdat Urfi Askeri Mahkemesi, Kürt lider Şeyh Mehmut hakkında idam kararı verdi. Karar uygulanamadı, Berzenci Hindistan’a sürgün edildi.
1920 – Yunanistan, Edirne başta olmak üzere bütün Doğu Trakya’yı işgal etti.
1931- Cumhuriyet döneminin ilk basın yasası olan Matbuat Kanunu kabul edildi. Yeni kanun “hilafet”, “saltanat”, “anarşizm”, “komünizm” yanlısı yayınlara ilk kez açık yasak getiriyor, hükümete de “ülke çıkarlarına ters düşme” durumunda yayınları “geçici kapatma” yetkisi tanıyordu. Basın üzerinde denetimi arttıran bu yasaya karşı çıkan tek milletvekili, gazeteci Hakkı Tarık Bey (Us) oldu.
1933- Lev Troçki sığınmacı olarak İstanbul, Heybeliada’dan Fransa’ya gitti.
1934- Avusturya başbakanı Englebert Dollfuss ülkesindeki Naziler tarafından Viyana’da öldürüldü.
1936- Adolf Hitler İtalya’nın Habeşistan’ı ilhakını tanıdı.
1941- Bozkurt dergisi yeniden kapatıldı. Aşırı Türkçü bulunan dergide ırk unsuru Türkleri birleştiren en önemli etken olarak görülüyordu.
1943- Benito Mussolini’nin iktidardan düşürülmesiyle faşizm İtalya’da yasadışı ilan edildi.
1950- Demokrat Parti hükümeti, komünistlere karşı “batı ittifakı” yanında savaşmak üzere Kore’ye 4.500 kişilik askeri birlik gönderme kararı aldı. Ankara’da bulunan ABD’li senatör Cain: “Türkiye’nin Kore’ye fiili desteği, Atlantik Paktı’na (NATO) girmesini sağlayacaktır”.
Türk Barışseverler Cemiyeti DP hükümetinin Kore’ye asker gönderme kararının hukuksuz olduğuna dair TBMM’ne bir mektup gönderdi. Türk Barışseverler Cemiyeti Kore’ye asker gönderme kararından 11 gün önce kuruldu; başkan Behice Boran, genel sekreter Adnan Cemgil’di.
1951- Şair Nazım Hikmet Ran, T.C vatandaşlığından çıkarıldı. Nazım Hikmet 17 Haziran 1951’de Boğaz’a açıldığı bir sürat teknesine denk gelen bir Romen şilebine binerek gizlice Romanya’ya gitmiş, oradan 29 Haziran 1951’de Sovyetler Birliği’ne geçmişti.
– Atatürk’ü koruma Kanunu Meclis’te kabul edildi. Amaç, Atatürk devrimlerini korumak, Atatürk heykel ve anıtlarına saldırıların önüne geçmek diye izah edildi.
1957- Askeri bir uçak Bursa’da düştü: 15 ölü, 19 yaralı.
1958- Sovyetler Birliği Türkiye’ye bir nota verdi; Türkiye’nin Irak’a girmesi kötü sonuçlar doğurur.
1959- Türkiye Kerkük Türkmenleri için Irak’tan teminat istedi.
1962- Maliye Bakanı Ferit Melen, “Türkiye’siz bir Avrupa siyasi ve iktisadi birliği kuvvetli bir birlik olamaz” dedi.
– İzmir’de temizlik işçileri yarım gün iş bıraktılar.
1967- Anayasa Mahkemesi sosyalizmin Anayasa’ya aykırı olmadığına karar verdi.
– Papa VI. Paulus, gayri resmi bir ziyaret için Türkiye’ye geldi. Papa, İstanbul’da Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay ve Başbakan Süleyman Demirel tarafından karşılandı. Meryemana Evi’ne de giden Papa’nın, Fener Rum Patriği Athenegoras’ı ziyaret etmesi, 913 yıldır süregelen Katolik-Ortodoks kiliseleri arasındaki dargınlığı sona erdirdi.
1968- 7 gün komada kalıp hayatını kaybeden İTÜ’lü Vedat Demircioğlu’nun boş-sembolik tabutuyla İstanbul Üniversitesi’nden Adliye’ye ve ardından Vilayet’e yürüyen öğrenciler Cağaloğlu’nda barikat kuran polisle 1.5 saat taşlarla çatıştı: 20’si polis 50 yaralı. İstanbul valisinin çağrısıyla gelip polisle öğrenciler arasına giren inzibat erleri, zaman zaman öğrencilere hakaret edip copla saldırmaya devam eden polislerle dövüştü. Tedbirler yetersiz kalınca 66.Tümen’den 2 tabur asker getirilerek Vilayet önüne yerleştirildi.
1973- Türkiye Barolar Birliği Genel Başkanı Profesör Faruk Erem Üniversite özerkliğinin gasp edildiği gerekçesiyle öğretim üyeliğinden istifa etti.
1974- Kıbrıs ateşkes görüşmeleri Cenevre’de başladı.
– Oyun yazarı İsmet Küntay öldü. Yazar, “403. Kilometre”, “Evler Evler” , “Tozlu Çizmeler oyunlarıyla” tanınmıştı. İsmet Küntay Tiyatro Ödülü her yıl 25 Temmuz’da veriliyor.
1975- ABD’nin silah ambargosunun kaldırmaması üzerine Bakanlar Kurulu Türkiye’deki Amerikan üslerine elkonulmasını ve Türk Silahlı Kuvvetleri’ne devredilmesini kararlaştırdı.
1978- Dünyanın ilk tüp bebeği Louise Brown İngiltere’de doğdu.
– Hatay/ Kırıkhan’da TÖB-DER binasını bombalama hazırlığındaki 2 ülkücü otel odasında tahrip kalıplarının patlaması sonucu öldü.
1979- Adalet partisi Genel Başkanı Süleyman Demirel “Evhama gerek yok. Milliyetçi Hareket Parti’sini kullanacak kadar kötü adam değilim” dedi.
1980- Kemal Türkler’in cenazesi İstanbul’da 100 bini aşkın kişinin katıldığı tören ve yürüyüşle toprağa verildi. Türkler’in cenaze aracına işçiler eşlik etti. Türk-İş Genel Başkanı İbrahim Denizcier, 1961’de TİP’in kuruluşuna birlikte katıldıkları Kemal Türkler’in tabutunun başındaydı.
– Sümeyra Çakır ve Batı Berlin İşçi Korosu’nun doldurduğu “Barış ve Gurbet Türküleri” adlı uzunçalar çıktı.
1981- DİSK/İlerici Deri-İş Sendikası Genel Başkanı Kenan Budak İstanbul Yedikule’de polislerce vurularak öldürüldü. 1977’de DİSK YK üyeliğine seçilen, 1979’da “Sosyalist Vatan Partisi”nin kurucusu ve MK üyesi olan Budak, 12 Eylül 1980 darbesinin ”Arananlar” listesinde idi.
1983- Barış Derneği davasında Reha İsvan’ın savunması sırasında “Savaş Hali” hükümleri uygulanarak süre 1.5 saatle sınırlandırıldı.
1984- Gencay Gürün İstanbul Şehir Tiyatroları genel sanat yönetmenliğine atandı.
– Cumhurbaşkanı Kenan Evren Kırklareli’de konuştu: “Şimdi de Türkiye’de işkence vardır teranesi uydurdular. İşkence yok, tek tük olaylar var”.
1990- “Onurlu ve Özgür Bir Yaşam İçin” sloganıyla İstandul’dan Diyarbakır’a yola çıkan Halkın Emek Partisi HEP Milletvekilleri Batman’da polislerce yumruklandı. “Onurlu ve özgür yaşam” yürüyüşü Diyarbakır’da 10 bin kişinin katıldığı mitingle tamamlandı.
– 3 kitabında “bölücü propaganda yapmak” iddiasıyla Mart ayından bu yana tutuklu bulunan İsmail Beşikçi tahliye edildi.
– ABD-Türk ortak tesislerinde Harp-İş’in 17 Temmuz’da grev kararı almasından sonra, süren pazarlıkların anlaşmayla sonuçlanmaması üzerine işveren lokavt kararı aldı. 26 yerde faaliyet gösteren tesislerde 4 bin Türk işçisi çalışıyor.
– Türkiye ile KKTC arasındaki pasaport uygulaması kaldırıldı.
1991- Merkez Komite’de yeni Program Taslağı’nı sunan SBKP Genel Sekreteri M.Gorbaçov “Parti’nin artık işçi sınıfının partisi olmaktansa tüm çalışanların partisi olması gerektiğini” söyledi. SSCB’yi ziyaret eden ABD G.Kurmay Başkanı C.Powel ordu tesislerini gezdi.
1992- Kürdistan Demokrat Partisi lideri Mesut Barzani ve Kürdistan Yurtseverler Birliği lideri Celal Talabani’ye diplomatik Türk pasaportu verildiği açıklandı. Özel bir Uçakla İstanbul’a giden KDP Lideri Mesut Barzani, Türk Cumhurbaşkanı Turgut Özal ile görüştü.
– Atatürk Barajı Hidroelektrik Santrali’nin birinci ve ikinci üniteleri hizmete girdi.
1994- Ürdün Kralı Hüseyin ile İsrail Başbakanı Yitzak Rabin savaş durumunu sona erdiren deklarasyonu imzaladılar.
– Gelibolu Yarımadası’nda 2000 hektarlık orman alanı yandı.
1995- Türbanla davalara girmek isteyen 2 avukatı İl barosundan ihraç eden Gümüşhane Barosu Başkanı Ali Günday, Adana’dan gelip bürosunu basan İzzet Kıraç’ın silahlı saldırısında hayatını kaybetti. Saldırıdan sonra teslim olan İ.Kılıç Akit ve Milli Gazete’de türbanlı avukatlara yapılanlara ilişkin haberlerin ardından cinayeti işlemeye karar verdiği yönünde ifade verdi.
– Türk-İş üyesi kamu işçileri “komik zam teklifini” protesto için Ankara ve İstanbul’da koalisyon ortakları DYP ve CHP’nin İl binalarına yürüdü.
– İzmir/Ambarlar’da sendikal örgütlenme nedeniyle işten atılmaları protesto eden TÜMTİS üyesi işçiler işverenlerin tuttuğu taşeron özel güvenlikçiler ve polislerle çatıştı.
– Sadık Gürbüz işten çıkarıldıkları Eminönü Belediyesi önünde 70 gündür açlık grevi yapan işçileri ziyaret etti.
– İstanbul Kumkapı’daki bir lokantada yemek yiyen 4 kadın yan masadaki erkeklerin tacizine uğradı. Kadınların kendilerini savunma girişimi tartışmaya yol açtı. Zeynep Uludağ’ın yan masadaki 3 erkekten İsmail Kızılkaya’yı bıçaklayarak öldürdüğü açıklandı.
1996- Cezaevlerinde süren ölüm orucunun 67. gününde MLKP militanı Hüseyin Demircioğlu (1960- Kiğı), TKP (ML) üyesi Ali Ayata (1965- Dersim/ Ovacık) ve DHKP-C militanı Müjdat Yanat (1959- Urla) yaşamlarını yitirdiler. Hayatını kaybeden mahpus sayısı 6’ya yükseldi. Tutuklu/hükümlü yakınları, partiler ve kitle örgütlerinden oluşan yaklaşık 3 bin kişi cezaevlerindeki ölüm oruçlarına karşı çözüm talebiyle Sultanahmet Adliyesi önünde insan zinciri oluşturdu.
– İlhan Selçuk, dövülerek öldürülen gazeteci Metin Göktepe’nin annesi Fadime Göktepe’yi ziyaret etti.
1997- İHD İstanbul Şubesi üyeleri, cezaevlerindeki yaklaşık 170 düşünce suçlusunun özgürlüğe kavuşması için Sultanahmet Meydanı’ndaydı.
1998- Burdur Cezaevi’nden bir süre önce firar eden organize suç örgütü elebaşı Kürşat Yılmaz, Bulgaristan’ın Başkenti Sofya yakınlarında yakalandı.
2000- Bir Concorde uçağı Paris’ten kalkıştan kısa bir süre sonra düştü; 100 yolcu ve 9 mürettebattan kurtulan olmadı.
– Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) lideri Celal Talabani, Ankara’ya geldi. Başbakan Bülent Ecevit ile bir görüşme yaptı. Ziyaret nedenini ‘Türkiye ile ilişkileri güçlendirmek’ olarak niteledi.
– Başbakan Bülent Ecevit, Akkuyu’da öngörülen nükleer santralı ekonomik açıdan sakıncalı olduğu için ‘süresiz’ erteledi.
2001- Hindistan’da parlamenter Phoolan Devi silahlı saldırı sonucu öldürüldü. 11 yaşında evlendirilmiş, 14’ünde dağa çıkmış, defalarca tecavüze uğramış, kendi çetesini kurmuş, 11 yıl hapis yatmıştı. ‘Haydutlar Kraliçesi’ olarak tanınıyordu. Hindistan Halkçı Partisi’nden (Samajwadi) parlamentoya girdi. Hindistan’da yoksul kadınlar için bir efsaneydi.
– Türkiye genelindeki cezaevlerinde yaklaşık 220, İstanbul, Ankara ve Malatya’daki evlerde de 23 kişi 280 gündür açlık grevi/ ölüm orucunda. MGK toplantısı öncesi Harp Akademileri Komutanlığı önünde Cumhurbaşkanı Sezer ile görüşmek isteyen 9 tutuklu yakını gözaltına alındı.
2002- Paşabahçe/ Beykoz Fabrikası’nda 4.günündeki “işyerini terk etmeme” eylemine destek için çevre halkından 5 bin kişi akşam fabrikanın bulunduğu caddeye geldi, polis yolu kapatınca ana caddeye yönelen kitle 2 saat süreyle sloganlarla yolu kapattı, geç saatlerde dağıldı.
– DSP İstanbul il örgütünden 12 ilçe başkanı, 10 belde başkanı, 20 il genel meclis üyesi, 50 kurultay delegesi, 120 ilçe yönetim kurulu üyesi, 100 belediye meclis üyesi ve altı il yöneticisinin de aralarında bulunduğu 700 partili istifa etti.
– Tahran’da reformcu gazete Nevruz altı ay kapatıldı. Yayın yönetmeni hapis cezası aldı.
2003- İsmail Ragıp Geçmen’in yönettiği ‘Geç Olmadan’ belgeseli 4. Uluslararası ECO 2003 Çevre Filmleri Festivali’nde Grand Prix ödülünü aldı. Belgeselde Tuz Gölü’ndeki ekolojik yaşam ve yaşanan değişiklikler anlatılıyor.
2004- DSP Genel Başkanı Bülent Ecevit, partisinin 6. Olağan Kurultayı’nda 47 yıllık siyasi yaşamına veda etti. Zeki Sezer 935 delegeden 576 oy alarak yeni genel başkan oldu.
– Fransa Bisiklet Turu’nda Lance Amstrong üst üste altıncı şampiyonluğu elde ederek tarihe geçti. Lance Amstrong 1996 yılında kanser olmuş, hastalığı yenmişti.
2005- Anayasa Mahkemesi başkanlık seçimi 59. turda tamamlandı. Altı oy alan Tülay Tuğcu Anayasa Mahkemesi ve dolayısıyla Yüce Divan’nın da ilk kadın başkanı oldu. Başkanlık seçimi turları 5 Temmuz’da başlamıştı.
– Latin Amerika ülkeleri Venezüella, Arjantin, Küba ve Uruguay’ın kurduğu Telesur (Güneyin Televizyonu) yayın hayatına başladı. Amacı: ABD ve Avrupa medyasının kültür hegemonyasını kırmak.
2006- Uluslararası Locarno Film Festivali organizatörleri, İsrail’in askeri harekatlarda sivilleri de hedef alması nedeniyle festival sponsorlarından İsrail Dışişleri Bakanlığı’nı sponsorluktan çıkardı.
– Gazeteci yazar Reha Mağden 51 yaşında İstanbul’da tedavi gördüğü hastanede yaşama veda etti. Kitapları: ‘İçünün Nerkisi’, ‘Cehennemde Bir Şehit’, ‘Ah O Müstehcen Salınış’.
2007- Hindistan’ın ilk kadın Cumhurbaşkanı Pratiba Patil,parlamentoda yemin ederek resmen göreve başladı.”Henüz doğmamış kız çocukları için mücadele edeceğim” dedi.Hindistan’da son 20 yılda,yasadışı olduğu halde cinsiyeti ultrasonla belirlenen 10 milyon kız bebek kürtajla alındı.
2008- İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi, ”Ergenekon” soruşturmasında, Cumhuriyet Savcısı Zekeriya Öz başkanlığında üç kişilik savcı heyeti tarafından hazırlanan iddianameyi kabul etti.
– Arjantin’de 1976-1983 Cunta döneminde ordu komutanlığı yapan L.B.Menendez (80), 4 solcu eylemcinin kaçırılıp 1 aylık işkencenin ardından öldürülmesi ve çatışmada öldürülmüş süsü verilerek sokağa atılmasından suçlu bulunarak ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı.
2009- İstanbul The Marmara’da Milli Eğitim Bakanı Nimet Çubukçu’nun da katıldığı “Türkiye’de Yükseköğretim Sorunları Çalıştayı”na girmek isteyen Öğrenci Kolektifi ve Genç-Sen üyelerinden 11’i gözaltına alındı. Samsun’da Öğrenci Kolektifi üyeleri üniversite harç zamlarını protesto etti.
2010- TKP, Anayasa değişikliği referandumunda “Hayır” kampanyasını Tünel’den Taksim’e yürüyüşle başlattı.
2011- İstanbul 2. Çocuk Ağır Ceza Mahkemesi, Agos Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Hrant Dink’in öldürülmesiyle ilgili davada yargılanan Ogün Samast’ı ”Dink’i tasarlayarak öldürmek” suçundan ”ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası”na çarptırdı. Mahkeme heyeti, bu cezayı Samast’ın olay tarihinde 18 yaşından küçük olmasını dikkate alarak 21,5 yıl hapis cezasına çevirdi.
– Suriye hükümeti, Baas Partisi dışında siyasi partilerin kurulabilmesine olanak veren yeni siyasi partiler yasasını onayladı.
2012- Yargıtay yasalara göre bir yerin ibadethane olarak kabul edilmesi için cami veya mescit olması gerektiğine karar verdi.
– NASA aşırı sıcaklar nedeniyle Grönland’deki buzul tabakasının yüzde 97’sinin eridiği ve eriyen alanın son 30 yılda kaybedilenden fazla olduğunu açıkladı.
2013- Yalova’da 27 Mayıs 2012’de polisin sıktığı biber gazından hayatını kaybeden Çayan Birben için 4 polis hakkında dava açıldı.
– Gökova/Akyaka’da imara açılmak istenen 10 dönümlük zeytinlik alan için Akyaka Dayanışma Platformu eylem yaptı.
– TRT’de hamilelerin sokağa çıkmalarına “terbiyesizlik” diyen Ö.Tuğrul İnançer’i protesto için hamileler sokaktaydı.
– MEB, öğrencilerin kılık kıyafet yönetmeliğinde değişiklik yaptı. Bakanlık, okullardaki serbest kıyafet uygulamasında, velilerin yüzde 50’sinden fazlasının onayı alınarak okul kıyafetlerinin belirlenmesini kararlaştırdı.
2015- Ankara’da Eğitim-Sen Genel Merkezi’ne yapılan baskında Kobani’den geldikleri öne sürülen 3’ü yaralı 9 kişi gözaltına alındı.
Gözaltına alınanların sayısı 600’ü aştı. ANF, ANHA, DİHA, Özgür Gündem, Rojnews, Sendika Org web sitelerine erişim yasağı konuldu. Facebook ve Twitter erişim hızı düştü. Protesto gösterileri yasaklandı. HPG: ”Ateşkesin anlamı kalmadı.” HDP: ”Size savaş yaptırtmayacağız.”
– El-Kaide operasyonunda dün kelepçesiz gözaltına alınan ”Ebu Hanzala” kod adlı Halis Bayancuk bu kez kelepçelenerek sağlık kontrolüne götürüldü.
2016- Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Binali Yıldırım, Kemal Kılıçdaroğlu ve Devlet Bahçeli’yi Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde kabul etti. Toplantıda, FETÖ ve PKK ile mücadelede konusunda atılacak adımlar konusunda mutabık kalınacağını bildirdi.
– Tarihçi-yazar Prof. Dr. Halil İnalcık, Ankara’da tedavi gördüğü hastanede 100 yaşında hayatını kaybetti.