Belleğimizde: 28 Mayıs

1481- Fatih Sultan Mehmet’in oğlu Cem Sultan, Bursa’yı işgal etti. Aynı zamanda tahta çıkıp Osmanlı Devleti’nin sultanı olduğunu ilan etti. Devletin merkezini Bursa’ya naklettiğini açıkladı.
1812 – Osmanlı Devleti ve Rusya arasında Bükreş Antlaşması imzalandı, 1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı sona erdi.
1830- ABD Başkanı Andrew Jackson, Amerikan Kızılderililerinin yurtlarından çıkarılmasına ve başka yerlere sürülmelerine olanak tanıyan Yerli İskân Yasası’nı imzaladı.
1841- Sultan Abdülmecid Han, İngiltere tarafından hazırlanan ve Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa lehine hükümler içeren fermanı imzaladı.
1862- Sayıştay kuruldu
1871- Paris Komünü yenildi; şehir 1 aydır yoğun bombardıman altındaydı. 21-28 Mayıs tarihleri arasında “Mahalleleri Ayıklama Komitesi”nin emriyle yaklaşık 20 bin kişi kitleler halinde tutuklanıp katledildi. Versailles kuvvetleri 877 kayıp verirken 38 bin komünar esir kamplarına tıkıldı, yaklaşık 10 bini mahkum edildi.
1902- Bilim adamı Thomas Edison pili buldu.
1913- Osmanlı’da ilk feminist örgüt sayılabilecek Teali-i Nisvan kuruldu.
1918- Azerbaycan bağımsızlığını ilan etti. 28 ay bağımsız kalan devlet, 27 Nisan 1920’de SSCB’ye katıldı.
1919 – Mustafa Kemal Paşa, Havza’dan, sivil ve asker yüksek memur ve komutanlıklara, işgallere karşı çıkılan mitingler düzenlenmesini bildirdi.
1927- Sanayi Teşvik Kanunu kabul edildi.
1929- Türkiye – Almanya Antlaşması imzalandı.
1933- Naziler Alman Komünist Partisi’nin bütün mallarına el koydu.
– Nazım Hikmet’in “Gece Gelen Telgraf” adlı şiir kitabında “halkı komünistliğe tahrik” suçlamasıyla yargılanmasına başlandı
1938- Harp Okulu’nda komünizm propagandası yaptığı gerekçesiyle Nazım Hikmet hakkında soruşturma ve ardından dava açıldı. Nazım Hikmet’le birlikte A. Kadir ile 23’ü asker ve askeri öğrenci olmak üzere 31 kişi mahkum oldu. Nazım Hikmet 15 yıl hapis ile en ağır cezaya çarptırıldı.
1940- Belçika ve Hollanda Nazilere teslim oldu.
– “Komünizm propagandası yapmak suretiyle komünistliğe teşvik” suçlamasıyla Dr.Hikmet Kıvılcımlı’nın annesi Münire Kıvılcımlı 3 ay, lise öğrencisi Fikret Köngil 3.5 ay hapse mahkum edildi
1951- Menderes Hükümeti, işçi sendikalarının faşist ve komünist sistemlerin bir öğesi olarak kurulduklarını ileri sürdü. Yeni bir sendika yasası hazırlama kararı aldı.
1952 – Yunanistan’da kadınlara seçme hakkı verildi.
1953- Kore’de 28-29 Mayıs savaşlarında Türk Tugayında 155 askerin öldüğü açıklandı.
1954- Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) en çok konuşulan diller arasına Türkçe’yi de aldı.
1958- Akis dergisi yazı işleri müdürü Yusuf Ziya Ademhan 3 yıl, başyazarı Metin Toker 1 yıl hapis cezasına çarptırıldı; dergi de 3 ay kapatıldı.
Aynı gün, Eskişehir’de Hür Bilek gazetesinin sahibi Abdülkadir Gürol ile yazarı İsmail Aras 1’er yıl hapis cezasına çarptırıldı; gazete 1 ay süreyle kapatıldı. Meclis’te basın suçlularının affına ilişkin yasa tasarısı reddedildi.
1959- ABD tarafından uzaya gönderilen iki maymun sağlıklı olarak dünyaya döndü
1960- Milli Birlik Komitesi, Orgeneral Cemal Gürsel’e Milli Birlik Komitesi başkanlığının yanı sıra, başbakanlık, milli savunma bakanlığı ve başkomutanlık görevlerini de verdi. Orgeneral Gürsel aynı gün asker ve sivil üyelerden oluşan bakanlar kurulunu açıkladı. Başbakan Adnan Menderes Kütahya yolunda tutuklandı. Cumhurbaşkanlığından istifa ettiği açıklanan Celal Bayar ve 7 bakanın Silahlı Kuvvetler gözetiminde olduğu bildirildi.
Sıddık Sami Onar başkanlığında toplanan profesörler kurulu, 27 Mayıs darbesinin meşru olduğu hakkında rapor hazırladı.
1961- Uluslararası Af Örgütü Londra’da kuruldu. Britanyalı avukat Peter Benenson, 1961 Affı için Londra’da yayınlanan The Observer gazetesinde “Unutulmuş Mahkumlar” başlıklı makalesini yazdı. Özgürlüğe kadeh kaldrıdıkları için hapse atılan iki Portekizli öğrencinin serbest bırakılmasını istedi. Bu çağrı dünyada bir çok gazetede yeniden yayınlandı.
1967- Anayasa Mahkemesi, TİP’in 141. ve 142. maddelerin Anayasa’ya aykırı olduğuna ilişkin başvurusunda “Anayasa, hedefi komünizm olmayan sosyalizme açıktır” dedi.
– Türkiye Milli Gençlik Teşkilatı’nın (TMGT) “Açlıkla Savaş” kampanyası Beyazıt mitingiyle başladı. Ardından 1.500 kadar işçi ve öğrenci Taksim’e yürüdü.
1968- Fransa’ya girişi ve ikamet etmesi yasaklanan, F.Almanya sınırından geri çevrilen D.Cohn Bendit, saçları siyaha boyalı olarak Sorbonne Üniversitesi’nde sahneye çıktı.
1969- Almanya’daki işçilerimize emeklilik hakkı verilmesini öngören anlaşma imzalandı. Buna göre Türkiye’de Emekli Sandığı’na bağlı bir işyerinde çalıştıktan sonra işçi olarak Almanya’ya gidenlerin burada çalıştıkları süre de emeklilik süresine sayılacak. Çocuklarına bakmayan işçilere çocuk zammı ödenmeyecek ve bu para doğrudan ailelerine havale edilecek.
1971- Erenköy’de bir apartmana karakol kuran polisler eve gelen Ulaş Bardakçı ile Rüçhan Manas’ı yakaladı. Ulaş Bardakçı ve Rüçhan Manas’ın hemen peşlerinden gelen Mahir Çayan ve Hüseyin Cevahir, yakalandıklarını görünce ayrıldı. Ziya Yılmaz da sabah Şişli’de bir evde yakalandı.
1977- Mersin’de konuşan ana muhalefet CHP’nin genel başkanı Ecevit: ”Demirel dün Kayseri konuşmasıyla bir faşist olduğunu açıklamış oldu. Faşistlerin eli silahlıları ile işbirliği de yapmaktadır, fakat Türk milleti canını da devletini de faşistlere teslim etmeyecektir.”
1980- Gün Sazak’ın öldürülmesinin ardından Yozgat, Çumra, Fethiye, Ayvalık, Gölcük ve Bozöyük’te CHP binaları/ işyerleri ülkücülerce tahrip edildi. Çorum’da Saat Kulesi önünde toplanan ülkücüler yürüyüşe geçerek solcu/ Alevi bilinenleri dövüp, dükkanlarının camlarını kırdı. Türkiye genelinde 11’i solcu 15 kişi silahlı saldırılarda hayatını kaybetti.
CHP Gençlik Kolları Genel Başkanı Hasan Belovacıklı: “Bugün Türkiye’de faşist baskı ve terör faşist bir diktaya doğru yönelmiş durumda. 45 il ve 400 ilçede can ve mal güvenliği yok, MHP’li ve ÜGD’li silahlı militanların baskısı hakim.” (Cumhuriyet Gazetesi söyleşisi)
1981- Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK ) Genel Başkanı Abdullah Baştürk ve yürütme kurulu üyeleri, işçileri suça teşvik ve tahrik ettikleri gerekçesiyle İstanbul Sıkıyönetim Askeri Mahkemesi’nde yargılanmaya başladılar.
– TARİŞ Çiğli İplik Fabrikası direnişinden yargılanan DİSK/ Tekstil üyesi 185 işçi 2 yıl ile 24 yıl arası hapis cezasına çarptırıldı.
1983- Romancı Orhan Pamuk, “Cevdet Bey ve Oğulları” adlı romanıyla Orhan Kemal Roman Armağanı’nı aldı.
1984- Cumhurbaşkanı Kenan Evren “biz çok aydın gördük. Bazı şairler vardı, yurt dışına kaçtı. Ben ne yapayım öyle aydını,” dedi. Evren: “Bu millete hükmetmek için aydın olmak gerekmez ki. Son padişah Vahdettin de aydındı, cahil miydi? Ama memleketi düşmanlara teslim etti”.
Sosyal Demokrasi Partisi (SODEP) Genel Başkanı Erdal İnönü: “Aydınlar Dilekçesi’nde açıklanan görüşler bizim de öteden beri savunduğumuz, Partimizin programına uyan görüşler. Bu dilekçeyi benimsiyor ve destekliyoruz.”
Aydınlar Dilekçesi’nden dolayı açılan soruşturmada Askeri Savcılık 92 kişinin daha ifadesini aldı.
– Askeri Mahkeme’de görülen TKP/ML-TİKKO Davası’nda 7 idam, 8 müebbet ve 129 çeşitli hapis cezası verildi, 38 kişi beraat etti.
– Bayrampaşa Cezaevi’nden 4’ü Devrimci Sol, 1’i Türkiye İşçi Köylü Kurtuluş Ordusu (TİKKO) yöneticisi 5 kişi firar etti.
– Önceki gün gözaltına alınıp serbest bırakılan 22 kamu sendikası başkanı ve 54 çalışan birçok ilden Ankara’ya gelenlerle birlikte Başbakanlığa yürüdü
1986- “Biliyor musun? Az az yaşıyorsun içimde Oysa ki seninle güzel olmak var Örneğin rakı içiyoruz, içimize bir karanfil düşüyor gibi.” dizelerinin şairi Edip Cansever, 58 yaşında yaşamını yitirdi.
1987- Batı Alman pilot Mathias Rust küçük uçağıyla Sovyet hava koridorunu delerek Kızıl Meydan’a indi. Hava Kuvvetleri Başkomutanı Koldunov görevden alındı.
1989- TKP/ ML Ankara davasında yargılanarak 6,5 yıl Mamak Cezaevinde kalan Hasan Cabat, trafik kazasında yaşamını yitirdi.
1990- İstanbul’da Belediye temizlik işçileri ‘Çöp Toplamama’ eylemi yaptı.
1991- Elazığ Palu ilçesi kırsalında kolluk güçleriyle çıkan çatışmada TİKKO mensupları Refik Yaşar, Yusuf Ekici, Yaşar Sağdıç ve Kumriye Cihan öldürüldü.
1992- Artvin Şavşat’ta gözaltına alınan TKP/ML militanı Ali Ekber Atmaca’nın işkencede öldürüldüğü açıklandı.
– Türkiye genelinde Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’na bağlı işletmelerde çalışan yaklaşık 15 bin tarım işçisi greve başladı.
– İstanbul’da Devlet Demiryolları işçileri yemek ücretlerine % 50 zam yapılmasını protesto için Haydarpaşa Garı önünde soğan-ekmek yedi.
– İstanbul Anakent ve ilçe belediyelerinde çalışan binlerce işçi toplu viziteye çıkma eylemi yaptı.
1993- Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in Cuma namazını kıldığı Dolmabahçe Valide Sultan Camii’nin imamı vaazında, Aydınlık’ta yayınlanan Salman Rüşdi’nin “Şeytan Ayetleri” kitabından bölümleri ele alarak, ”Müslüman mahallesinde salyangoz satılmaz. Bunlara meydan vermeyin” dedi.
Cağaloğlu’nda dinciler Cuma namazı sonrası “Şeytan Ayetleri”ni yayınlayan Aydınlık gazetesini protesto edip Kaynak Yayınevi’ni bastı. Sopa ve demir çubuklarla Yayınevi’ni tahrip edip çalışanları ve gazetecileri döven saldırganlar, Valilik önünde de gösteri yaptı.
1994- ETUC, Türk-İş ve DİSK’in birlikte düzenlendiği ve Avrupa Birliği’nce desteklenen “AB-Türkiye İlişkilerinin Sosyal Boyutu ve Sendikaların Rolü” konulu konferans 26-28 Mayıs tarihlerinde yapıldı.
1995- DGM’nin “Sivas’ta şeriat istemli bir kalkışma yok” gerekçeli kararına karşı Aziz Nesin: “Bile bile yalan söylüyorlar”.
– “Analar Kurultayı” nda çocukları gözaltında kaybolan, ölen, cezaevinde olan annelere örgütlenme çağrısı yapıldı
1997- “Sivil insiyatif” adı verilen 5 kuruluş (DİSK, TESK, TİSK, Türk-İş ve TOBB) politik istikrarsızlığın giderilmesi ve yeni bir hükümet oluşu için 4 aşamalı bir eylem planını kabul etti. Kuruluş başkanlarının İstanbul’da yaptıkları toplantıda açıklama yapan Fuat Miras, “TOBB Başkanı” önümüzdeki hafta, bir dizi yasanın parlamentodan çıkmasını sağlamak için ülke çapında ortak eylemler düzenleyeceklerini, Cumhurbaşkanı ve Meclis Başkanı’nı ziyaret ederek hazırlayacakları bildiriyi sunacaklarını bildirdi.
– “Türkiye’de Yanlış Din Anlayışı” adlı kitabında “Atatürk’ü din düşmanı olarak gösterdiği” gerekçesiyle 1.5 yıl hapis cezasına çarptırılan Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dekan Yardımcısı Prof.İhsan Süreyya Sırma, İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nde “Danışman”oldu.
– Afyon’da görülen Metin Göktepe Davası’nda mahkeme “Kuvvetli suç emareleri ve kaçma şüphesi bulunduğu” gerekçesiyle 5 polis hakkında tutuklama kararı aldı.
1998- İrfan Ağdaş davasında “faili belli olmayacak şekilde adam öldürmek”ten yargılanan polislerin tutuklanması talebi yine reddedildi. Duruşmaya mevcut ve eski CHP İl Başkanları ile CHP İstanbul Mv. Mehmet Sevigen de katıldı.
1999- 57. hükümet kuruldu. Milliyetçi Hareket Partisi , Demokratik Sol Parti ve Anavatan Partisi’nden oluşan koalisyon hükümetinde Başbakan Bülent Ecevit. 35 kişilik kabinede hiç kadın bakan yok.
– Tiyatro Stüdyosu’nun “Bağla Şu İşi”adlı oyununu terkeden Tarsus kaymakamı seyircileri de salondan çıkarttı.
– Gazeteci Abdi İpekçi cinayetinden dolayı M.Ali Ağca ile birlikte yargılanan ülkücü Oral Çelik “delil yetersizliği”nden beraat etti.
– Leonardo da Vinci’nin şaheseri Son Akşam Yemeği adlı tablo, 22 yıl süren restorasyon çalışmalarının sona ermesiyle İtalya’nın Milano kentinde yeniden sergilenmeye başlandı.
2000- Peru’da başkanlık seçimi yapıldı. Devlet Başkanı Japon asıllı Alberto Fujimori tartışmalı bir seçimle üçüncü kez devlet başkanı oldu.
– Avustralya’nın Sydney kentinde bir araya gelen 100 bin kişi, ülkenin yerlileri Aborijinlerden uğradıkları asimilasyon yüzünden özür diledi.
2001- Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer Bankalar Yasası’nı onayladı.
2002- 19 Aralık 2000’deki “Hayata Dönüş” operasyonu sonrasında ölüm orucu eylemine başlayan Türkiye İhtilalci Komünistler Birliği (TİKB), Türkiye Komünist Partisi Marksist Leninist TKP(ML), Türkiye Komünist Partisi/Marksist Leninist (TKP/ML) ve Marksist Leninist Komünist Partisi (MLKP) davası tutukluları ortak bir deklorasyonla eyleme son verdiklerini açıkladı. DHKP-C tutuklu ve hükümlüleri ise 20 Ekim 2000’de başladıkları eylemi sürdürüyor.
– Anayasa Mahkemesi, 4758 sayılı Af Kanunu ile ilgili “yürütmeyi durdurma” kararı verdi. Cumhurbaşkanı’nın “beşte üç çoğunluk” ve “Özel Af” ölçütlerini gözeterek yaptığı itirazı kabul etti.
– NATO, Rusya’yı sınırlı ortak ilan etti.
2003- İşkencede ölen Faruk Tuna’nın davası 23 yıl sonra “zaman aşımı” nedeniyle kapatıldı. Tuna İstanbul’da 1980’de “pankart asmak”tan gözaltına alınmış ve işkencede ölmüştü. Aile konuyu AİHM’ye taşıdı.
– DHKP-C davasında, Ercan Kartal müebbet hapse mahkum edildi. Kenan Evren’e suikast girişimi ve Özdemir Sabancı suikastının sorumlusu olarak yargılanıyordu.
– Yargıtay, 12 Eylül’den sonra açılan Devrimci Yol (Dev-Yol) davasında verilen kararları, idam cezasının kaldırılması nedeniyle bozdu. 20 sanık hakkında müebbet, iki sanık hakkında da 16 yıl 8’er ay hapis cezası verilmişti.
2004- Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, gençlerin imam hatip liselerine yönlenmelerinin özendirilmesi gerekçesiyle hazırlanan ve ”Yükseköğretim Kanunu ve Yükseköğretim Personel Kanunu’nda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun”u kısmen TBMM’ye iade etti. Gerekçe: Yasa laiklik ve Atatürk ilke ve devrimlerine aykırı.
2005- İncirlik üssünün ABD’ye açılmasını protesto eden Küresel Barış ve Adalet Koalisyonu üyesi savaş karşıtları, “İncirlik kapatılsın, çocuk parkı yapılsın” çağrısı yaptı.
2006- Büyük Okyanus’ta Tonga Adası’nda 6,7; Papua Yeni Gine’de de 6,2 büyüklüğünde deprem oldu.
2007- Dersim Çemişgezek Paşacık yöresinde kolluk güçleriyle çıkan çatışmada Mahmut Polat ve Hıdır Uğur öldürüldü.
– Türk-İş, dört kişilik ailenin açlık sınırının mayıs ayında, bir önceki aya göre yüzde 0.77 oranında gerileyerek 631,24 YTL’den 626,37 YTL’ye düştüğünü açıkladı.
2013- Öğle üzeri 20 sivil aniden Gezi Parkı’na girip eylemcilere saldırdı, arkalarından gelen polisler de gaz sıktı. Saldırının ardından Gezi Parkı’nda dozer ve kepçeler tekrar çalıştırıldı. İnsanlar ağaçlara sarıldı, dövüldü, gazlandı. Gezi Parkı’na gelen BDP Milletvekili Sırrı Süreyya Önder araya girip polislerden yıkım belgesi istedi ve kepçenin önüne geçip engelledi. Taksim Dayanışması bir metin yayınlayarak herkesi Gezi Direnişi’ne destek vermeye çağırdı. Öğleden sonra kepçe yine çalışmaya başlayınca Sırrı Süreyya Önder tekrar Gezi Parkı’na gelip çalışmaya engel oldu. Yıkımın engellenmesinin ardından Gezi’de sökülen çadırlar tekrar kuruldu, fidan dikildi. Akşama doğru gelenler moral verdi. “Kırmızılı Kadın” -Ceyda Sungur- simge oldu.
– “Hayata Dönüş”te Ümraniye Cezaevi’nde bulunan 399 mahpusun ”isyan, patlayıcı madde bulundurma ve öldürme” suçlamalı duruşması başlamadan önce bazı izleyicileri salondan çıkarmak isteyen jandarma, tepki gösteren sanık yakınlarına gaz sıktı, duruşma başlamadan ertelendi.
– İtalya Temsilciler Meclisi, kadınlara yönelik ve aile içi şiddetin önlenmesi ile bunlarla mücadeleyi kapsayan Avrupa Konseyi İstanbul Sözleşmesi’ni oy birliğiyle kabul etti.
2015- Cumhurbaşkanı Erdoğan “Nereye çağrılsa gidiyor” diyen HDP Genel Başkanı Selahattin Demirtaş’ı yanıtladı: “Evet, ben milletimin çağırdığı her yere giderim. Diyarbakır’da müftü aday, Eskişehir’de eşcinsel aday göstermiyoruz biz.”
– Etiyopya’da 3,5 milyon yıllık yeni insansı kalıntılar bulundu.
2017- ABD’nin Mississippi eyaletinde, aralarında şerif yardımcısının da bulunduğu 8 kişi, silahlı saldırı sonucu yaşamını yitirdi.