Belleğimizde: 29 Mayıs

1453- Osmanlı Sultanı II. Mehmed İstanbul’u Bizans İmparatorluğu’ndan aldı. Doğu Roma İmparatorluğu çöktü. II. Mehmed “Fatih” unvanıyla anılmaya başladı.
1555- Osmanlı ve Safeviler arasında yapılan ilk sınır antlaşması (Amasya Antlaşması) ile Kerkük ve bağlı birimler Osmanlı topraklarına katıldı.
1559- Kanuni Sultan Süleyman Han’ın oğulları Şehzade Bayezid ile Şehzade Selim, Konya Ovası’nda savaştılar. Şehzadeler Savaşı’nda Şehzade Selim yenilip İran’da Kazvin şehrine gitti.
1582- Osmanlı tarihinin en muhteşem sünnet düğünü başladı. Sultan III. Murad Han’ın oğlu ve veliahdı Şehzade Mehmet için yapılan tören 57 gün sürdü.
1807- Kabakçı Mustafa Ayaklanması’nda, isyancılar Şehzade Mustafa ve Mahmut’un kendilerine teslimini istedi. Sultan III. Selim tahttan indirildi, IV. Mustafa tahta çıktı.
1867 – Avusturya-Macaristan İmparatorluğu kuruldu.
1913- Ulviye Mevlan yönetiminde Kadınlar Dünyası dergisi yayımlanmaya başlandı.
– Igor Stravinsky’nin Le Sacre du Printemps (Bahar Ayini) adlı balesi ilk kez Paris’te sahnelendi.
1914 – Kanada yolcu gemisi ‘RMS Empress of Ireland Saint Lawrence Körfezi’nde battı, 1024 yolcu boğularak öldü.
1917- 35. ABD Cumhurbaşkanı John Fitzgerald Kennedy, suikastta öldürülen dördüncü ABD Başkanı ve Kennedy Pulitzer Ödülünü kazanan ilk kişiydi.
1936- Türkiye, boğazlar konusunu görüşmek üzere Montrö’de toplanan konferansa davet edildi.
1942- Adolf Hitler, Nazi propaganda bakanı Joseph Goebbels’in tavsiyesiyle işgal altındaki Paris’te yaşayan tüm Yahudilerin sol göğüslerine sarı bir yıldız takmalarını emretti.
1945- Etibank’ta 2 milyon liralık nakliye yolsuzluğu ortaya çıkarıldı.
1947- Milletvekili Cemil Barlas’a yayın yoluyla hakaretten yargılanıp 10 Mart 1947’de 4 ay hapis ve para cezasına çarptırılan ve kararı temyiz eden Marko Paşa’nın sahibi ve yazı işleri müdürü Sabahattin Ali’nin cezası Yargıtay’ca onandı, Sabahattin Ali cezaevine konuldu.
1953- Yeni Zelandalı dağcı Edmund Hillary ile Nepalli Şerpa yerlisi yardımcısı Tenzing Norgay denizden 8881 m. yukarıdaki dünyanın en yüksek noktasına ulaşan ilk insanlar oldular.
1954 – Bilderberg Toplantıları’nın ilki yapıldı.
1960- Silahlı Kuvvetlerin yönetime el koymasının ardından gözaltına alınan eski İçişleri Bakanı Namık Gedik intihar etti. Aynı gün gözaltına alınan 150 kişi Yassıada’ya getirildi.
1963- Doğu Pakistan’da çıkan kasırgada 10 bin kişi öldü.
1964- Ayasofya önünde ilk toplu namaz kılma girişimi: İstanbul’un fethinin 511. yıldönümünde 150 kadar kişi öğle saatlerinde Ayasofya önünde toplanarak namaz kılmak istedi, polise karşı koyan 5 kişi gözaltına alındı.
1967- MTTB’nin İstanbul’un fethini anma nedeniyle Sultanahmet’te düzenlediği “Fetih Günü”ne katılanlardan 2 bin kadar “islamcı ve milliyetçi”, ikindi ezanının okunmasıyla birlikte Ayasofya önüne koşup 1 saate yakın süre oturdu; MTTB Başkanı İsmail Kahraman bir konuşma yaptı.
1968- Fransa’da Mayıs ayaklanması sürüyor. Genel İş Sendikası’nın (CGT) çağrısına uyan yüz binlerce işçi Paris sokaklarına döküldü. Komünist Parti çizgisindeki işçi konfederasyonu CGT, taleplerinin kabulü için yeni görüşmeler istedi.
1969- İstanbul’un fethi nedeniyle Komünizmle Mücadele Dernekleri, MTTB ve Genç Kuvay-i Milliye Teşkilatı’nın düzenlediği kutlamalar Fatih Camii’nde başladı. Öğle namazı sonrası yürüyüşe geçerek Sultanahmet Meydanı’na gelen topluluk Ayasofya’nın camiye dönüşü için ant içti.
1970- Ankara’da toplum polisleri Personel Yasa Tasarısı ile tazminatların kaldırılacağı gerekçesiyle bir süre göreve çıkmadı.
– Dinci “Mücadele Birliği”nin Sultanahmet’e yaptığı yürüyüşün sonunda “Ayasofya’yı Cami Haline Çevirme” andı içildi.
1971- İstanbul’da Mahir Çayan ve arkadaşlarının elinde rehine olarak tutulan Sibel Erkan, 51 saat süren silahlı çatışmadan sonra kurtarıldı.
– Prof. Sadun Aren, Türkiye Öğretmenler Sendikası (TÖS) Genel Başkanı Fakir Baykurt ve Türkiye İşçi Partisi (TİP) Genel Başkanı Behice Boran’ın da aralarında bulunduğu 88 kişi Sıkıyönetim’ce tutuklandı.
1973- THKO davasında Nahit Tören’e idam, diğer 3 kişiye müebbet hapis cezası verildi, Salman Kaya beraat etti.
1976- İTÜ Gümüşsuyu binasını sabah basan 30 kadar ülkücü, yabancı dil eğitimi yapılan anfiye girerek yaylım ateşi açtı: Temel Bilimler Gece Bölümü 2.sınıf öğrencisi Erdoğan Yalçıngil (23) hayatını kaybetti, biri ağır 2 kişi yaralandı. Saldırganlar, kapısında polisin nöbet tuttuğu Üniversite’den kaçtılar.
1977- CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit, İzmir Çiğli Havaalanı’nda bulunduğu sırada, bir silahtan çıkan mermi, CHP’li Mehmet İsvan’ın yaralanmasına yol açtı. Merminin bir polis memurunun ateş alan gaz tüfeğinden çıktığı açıklandı.
1979- Rodezya’nın ilk Siyah başbakanı Abel Muzorewa göreve başladı.
-“Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkında Kanun” çıkarıldı.
1980- Milliyetçi Hareket Partisi Genel Başkan Yardımcısı Gün Sazak’ın öldürülmesini protesto eden Milliyetçi Hareket Partililer Çorum’da sol görüşlülerin ve Alevilerin oturduğu Milönü mahallesine saldırdılar. Sol görüşlü Servet Yıldırım, kurşunlanarak öldürüldü. 6 Temmuza kadar süren olaylarda en az 48 kişi öldü. Konya’da gece evleri basılan sol görüşlü inşaat işçisi amca çocukları Nuri Yıldız, Enver Yıldız ve Seyit Ahmet Yıldız kurşuna dizilerek öldürüldü. Yozgat’ta CHP İl ve Merkez İlçe binalarının ülkücülerce saldırıya uğrayıp tahribi sırasında radyo ve TV’nin de çalındığı ortaya çıktı. Kentteki tüm CHP’li ve Alevilerin işyeri ve konutlarının duvarları çeşitli intikam sloganları ve “defolun” yazılarıyla donatıldı.
1981- Şarkıcı Selda Bağcan, “1978’de doldurduğu kasetlerindeki şarkılarda TCK 141., 311. ve 312. maddelere aykırılık bulunduğu” gerekçesiyle gözaltına alınıp Metris Askeri Ceza ve Tutukevi’ne gönderildi. Bağcan, 2 Temmuz 1981’de Sıkıyönetim Askeri Mahkemesi’nce serbest bırakıldı.
1985- Avrupa Kupası finali için Liverpool – Juventus futbol maçının oynandığı Belçika’nın Heysel stadyumunda çıkan olaylarda 41 kişi ölürken, 350 kişi yaralandı.
– İstanbul Boğazı’nda ikinci boğaz köprüsünün (Fatih Sultan Mehmet) temeli atıldı.
1986- Kamuoyunda “Fak-Fuk-Fon” diye bilinen “Sosyal Dayanışma ve Yardımlaşmayı Teşvik Yasası” Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kabul edildi.
1987- Ayrımcılığa Karşı Kadın Derneği kuruldu.
1989- Eskişehir Özel Tip Cezaevi’nde tecrit uygulamasına karşı açlık grevi başladı.
– Istanbul ve Ankara’da doktorlar “her hastaya 20 dakika muayene” eylemi yaptı.
1990- İşadamı Sakıp Sabancı’nın gazetelerde yayınlanan “ANAP sağın en güçlü partisidir. Seçime kadar dirilecek” sözleri muhalefetten, özellikle Demirel’den sert tepki buldu. DYP lideri “Lastik fabrikatörü bu ölmüş ANAP’ı diriltemez” dedi. SHP Genel Başkanı Erdal İnönü ise “İşadamlarının konuşabilmesi güzel bir şey. Ancak sendikalar, dernekler de konuşabilmeli” dedi.
– Sovyetler Birliği’nde, Boris Yeltsin, Rusya Federasyonu Parlamentosu Başkanlığı’na seçildi.
– Ankara Üniversitesi Basın Yayın Yüksek Okulu öğrencileri “paralı üniversiteyi boykot” gerekçesiyle derse girmedi.
1991- Küçükyalı Karayolları 1.Bölge Müdürlüğü’nde çalışan 500 işçi, işveren sendikası TÜHİS’i protesto için servis boykotu yaptı
1992- 29 Mayıs’ta Star1 TV’deki sözleri nedeniyle hakkında DGM’ce soruşturma başlatılan İlyas Salman evinde basın açıklaması yaptı.
1993- Almanya’nın Solingen kentinde Neonaziler bir evi kundakladı; 5 Türk yanarak öldü.
– Anadolu-pop müziğin öncülerinden Moğollar grubu 17 yıllık aradan sonra yeniden sahneye çıktı.
– Dincilerin Cağaloğlu’nda Kaynak Yayınevi’ne saldırısı 47 yayınevi tarafından protesto edildi.
1995- Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın oğlu Ahmet Özal için, karşılıksız çek verdiği iddiasıyla hakkında gıyabi tutuklama kararı çıktı.
1996- Siverek halkı aralarında Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in de bulunduğu 13 politikacı hakkında tazminat davası açtı. Politikacılar Siverek’i il yapacakları vaadinde bulunup yerine getirmemekle suçlanıyor.
1997- Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı (TESEV) ile Birleşmiş Milletler Kalkınma Vakfı’nın (UNDP) ortaklaşa düzenlediği “Yoksulluk Zirvesi” bugün Diyarbakır’da başladı. Üç gün sürecek toplantıya bölge yöneticileri, işadamları, TÜSİAD üyeleri ve akademisyenler büyük ilgi gösterdi. İlk günkü konuşmalarda ortaya konulan rakamlara göre Türkiye’de yaşayan her 7 kişiden biri ve doğudaki her üç kişiden biri “Aç”. Nüfusun en zengin yüzde 20’si, toplam gelirin yüzde 55’ini alırken, nüfusun geri kalan yüzde 80’i, gelirin yüzde 45’ini paylaşıyor. 1987’de zenginle fakir arasındaki bu fark 9.6 iken, bugün bu 11.2 kata çıktı. Marmara ve Ege Bölgesi’nde ise yoksulluk oranı yüzde 1.4 seviyesinde.
1998- Metin Göktepe’nin İstanbul/Esenler’deki mezarındaki anıt yıkıldı, mezar taşı parçalandı, kabrindeki çiçekler yolundu ve mezara küfür ve tehdit içeren kağıtlar konuldu.
2000- Endonezya’nın eski Devlet Başkanı Suharto, iktidarda bulunduğu 32 yıl boyunca yaptığı yolsuzluklar hakkında soruşturma nedeniyle ev hapsine alındı.
2002- Milli Güvenlik Kurulu’nda (MGK) doğu ve güneydoğudaki Olağanüstü Hal’in iki kademede kaldırılmasına karar verildi. OHAL, Tunceli ve Hakkari’de 30 Temmuz’da kalkıyor, Diyarbakır ve Şırnak’ta ise son kez dört ay uzatılıyor. 12 Eylül’le birlikte yurt genelinde uygulanan sıkıyönetim 1984’de güneydoğuda OHAL’e dönüştürülmüş, 1987’de de OHAL Valiliği kurulmuştu.
– Star TV’de yayınlanan bir kasette, AKP Genel Başkanı R.Tayyip Erdoğan’ın 1995’de yaptığı bir konuşmada (İslami bir düzeni hakim kılmak için) “Bu mücadeleyi iktidara getirme noktasında gerekiyorsa papaz elbisesini dahi giyerim” dediği ortaya çıktı.
– Yıldız Teknik Üniversitesi öğrencileri TBMM Alt Komisyonu’nda görüşülmekte olan YÖK Yasa Tasarısı’nı protesto etti.
2003- Düşünce ve İfade Özgürlüğü Ödülleri “Paradigmanın iflası” adlı kitabı nedeniyle 20 ay hapis yatan yazar Doç.Dr. Fikret Başkaya, Çivi yazıları yayın kurulu üyesi ve editörü Özcan Sapan ile kitapçı Ahmet Yorulmaz’a verildi. Ödül Türkiye Yayıncılar Birliği tarafından 1995’ten beri her yıl son kez olması dileğiyle veriliyor.
– Özelleştirme İdaresi Başkan Vekili Metin Kilci yüzde 51 hissesinin satışı düşünülen Petkim’in yüzde 88,86’sının satılacağını, kamunun kurumdan tamamen çekilmiş olacağını açıkladı. Maliye Bakanı Kemal Unakıtan da bu kararı ihaleye katılacak firmalarla birlikte aldıklarını söyledi.
2004- İsrail’in gizli nükleer silah programını İngiliz gazetelerine açıklaması nedeniyle 18 yıl hapis yatan Mordehay Vanunu, serbest kalması sonrasında ilk mülakatını BBC’ye verdi. “Bu vatana ihanet değil, dünyayı haberdar etmekti. İsrail’i yeni bir soykırımdan kurtarmaktı” dedi.
– Suudi Arabistan’ın Huber kentinde Kaide’yle bağlantılı El Kuds Tugayları Batılıların lojmanlarına saldırdı; yedisi yabancı 16 kişi öldü, 50 yabancı rehin alındı.
Suudi Arabistan’da sunucu Raina el Baz’ı öldüresiye döven kocası, altı ay hapis ve 300 kırbaç cezasına çarptırıldı. Raina el Baz Suusi Krallığı’nda böyle bir ev içi şiddet olayını deşifre eden ilk kadındı.
2005- Fransa’da yapılan referandumda Avrupa Birliği (AB) Anayasası seçmenlerin yüzde 57’sinin karşı oyuyla reddedildi.
– Susurluk davasında ceza alan eski özel harekatçı Oğuz Yorulmaz, Bursa’da karıştığı kavgada öldürüldü.
2006- DİSK Başkanı Süleyman Çelebi, konfederasyon olarak Ekonomik ve Sosyal Konsey toplantılarından istenen yapı ve işleyiş oluşana kadar çekildiklerini söyledi.
– Afganistan’da Amerikan askeri konvoy aracı kalabalığın içine daldı, en az üç kişi öldü. Çatışmalar tüm kente yayıldı. ABD güçleri Helmand kentinde de bir camiyi bombaladı; 50 kişi öldü.
– Irak’ta çatışmalarda 56 kişi hayatını kaybetti. Amerikan CBS televizyonu kameramanı Paul Douglas ve sesçi James Brokan da hayatını kaybetti. CBS ekibi ABD ordusuna ‘iliştirilmiş’ olarak çalışıyordu.
– Uşak Arkeoloji Müzesi’nde bulunan Karun Hazineleri’ndeki bazı eserlerin çalındığı iddiasıyla yürütülen araştırmalar kapsamında, Müze Müdürü Kazım Akbıyıkoğlu dahil olmak üzere 4 ilde 9 kişinin gözaltına alındığı açıklandı.
2007- Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, 5664 sayılı “Konut Edindirme Yardımının Hak sahiplerine Ödeme Yapılmasına Dair Kanun’u” (KEY) onayladı.
– Türk halk müziği sanatçısı Yıldıray Çınar, tedavi gördüğü hastanede yaşamını yitirdi.
2013- Polisler/siviller gece Gezi’de sabahlayan 100 civarı direnişçiye 05:00’de cop ve gazla müdahale etti (1.şafak baskını). Öğleye doğru polis çekildi, direnişçiler Park’a döndü, Taksim Dayanışması Gezi Parkı’nda basın açıklaması yaptı. Erdoğan Gezi Parkı’na Kışla için “Biz kararımızı verdik, yapacağız”dedi. Gezi Parkı’nda başlatılan nöbete akşam üzeri örgütlü-örgütsüz insanlar, sanatçılar destek ziyaretleri yaptı. Gecenin sonlarına doğru K.Kılıçdaroğlu Gezi Parkı’na gelerek destek açıklaması yaptı.
– İstanbul Boğazı’na inşa edilecek 3. köprünün temel Cumhurbaşkanı Gül ve Başbakan Erdoğan’ın da katıldığı törenle atıldı; adı “Yavuz” koyuldu.
3.Köprü’nün temel atma töreninde konuşan Başbakan Erdoğan yakın zamanda Kanal İstanbul için de ihaleye çıkılacağını söyleyerek “Çok konuşacaklar, çok bağırıp çağıracaklar ama kervan yolda gerek, bizim işimiz var” dedi.
– Diyanet’te Din İşleri Yüksek Kurulu’nun görevi “güncel talep ve ihtiyaçlar doğrultusunda dini konularda karar vermek”olarak değiştirildi. Eski yönetmelikte “Dini konularda inceleme ve araştırma yapmak, yaptırmak ve sonuçlarını değerlendirmek” idi.
2017- Yeni Akit Genel Yayın Yönetmeni Kadir Demirel, damadı tarafından bıçaklanarak öldürüldü.
– Yemen’de son bir ayda kolera salgını nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı 473’e yükseldi.