Belleğimizde: 30 Mayıs

1431- Fransa’da Jeanne d’Arc, büyücülük suçu ile yargılandı ve yakıldı.
1453- Fatih Sultan Mehmed Hızır Bey’i (Çelebi) İstanbul’a ilk belediye başkanı olarak atadı. O günden sonra Osmanlı döneminde, İstanbul’da 475 belediye başkanı görev yaptı.
1740- Osmanlı Devleti, Fransa ile imtiyaz (kapitülasyon) antlaşması yaptı
1778- Voltaire adıyla bilinen Fransız yazar ve filozof Jean François Marie Arouet yaşamını yitirdi.
1806– Daha sonra ABD Başkanı olan Andrew Jackson, Charles Dickinson adında birini karısına hakâret ettiği için yaptıkları düelloda öldürdü.
1876 – Osmanlı Padişahı Abdülaziz, bilekleri kesilerek ölmüş olarak bulundu. Doktorlar tarafından intihar ettiğine karar verilmişse de yaygın kanı öldürüldüğü yönündedir. Yerine kendisini tahttan indiren yeğeni V. Murat geçti.
1913 – I. Balkan Savaşı sona erdi.
1918- Rus Marksist teorisyen ve devrimci G.V. Plehanov hayata veda etti.
1920 – Fransa ve TBMM Hükümeti arasında geçici bir ateşkes imzalandı.
1925 – 30 Mayıs Olayı gerçekleşti ve bu olay o güne değin Çin’ de gerçekleşmiş olan en büyük yabancı karşıtı gösteri oldu.
1935- Belucistan’da meydana gelen depremde 20 bin kişi öldü.
1942 – II. Dünya Savaşı: 1000 kadar İngiliz bombardıman uçağının katıldığı ve 1,5 saat süren bir hava saldırısında Almanya’nın Köln kenti büyük hasar gördü.
1953- Sovyetler Birliği hükümeti Türkiye’ye bir nota verdi. Türkiye’den toprak talebi olmadığını, dostluk ilişkisi kurmak istediklerini bildirdi.
1954- Demokrat Parti iktidarı, Kırşehir’i ilçe yaptı. Kırşehir üç yıl sonra yeniden il oldu.
1959- Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nin düzenlediği film yarışmasında birinciliğe değer film bulunamadı. En iyi erkek oyuncu ödülünü Sadri Alışık, en iyi kadın oyuncu ödülünü Nurhan Nur, en iyi yönetmen ödülünü Atıf Yılmaz aldı.
1960- Dr Jivago adlı romanıyla ünlenen Rus yazar Boris Pasternak öldü.
1961- DP iktidarı döneminde yabancı bankalara rehin edilen altınlarımızdan kurtarılan ilk parti yurda getirildi. THY’nin Seç Uçağı ile Londra’dan getirilen altının 4 ton olduğu öğrenildi. Merkez Bankası altınlar için Bank Of England’a 40 milyon lira ödedi. Altınların 1955-56 yılları arasında rehin edildiği öğrenildi.
1962- 27 Mayıs askeri müdahalesinden sonra sivil yönetime geçildiğinde İsmet İnönü’nün başkanlığında kurulan ilk koalisyon hükümeti olan Cumhuriyet Halk Partisi- Adalet Partisi ortaklığı Başbakan İsmet İnönü’nün istifasıyla sona erdi.
1967- Biafra Cumhuriyeti ilan edildi. Nijerya askeri diktatörlüğüne karşı yıllar süren mücadeleden sonra Biafra bağımsızlığını kazandı.
1968- Fransa’da De Gaulle: “Cumhurbaşkanlığından ayrılmayacağım, Başbakanı değiştirmeyeceğim. Meclis’i feshediyorum ve referandumu erteliyorum” dedi. De Gaulle: “Fransa’da totaliter komünizm tehlikesi var, seçimlerin engellenmesi halinde gerekirse başka yolları da kullanabilirim.” De Gaulle’ü destekleyen 300 binin üzerinde sağcı, “hain asilere ve solculara karşı” yürüyüş yaptı.
1969- İÜ İktisat Fakültesi’ni dekanlığını işgal eden öğrenciler dekan A.Türkoğlu’nun istifasını istedi.
– Üniversite Reform Tasarısı’nın kanunlaşmaması üzerine Ankara Üniversitesi Rektörü ile 10 dekan ve 2 profesör idari görevlerinden istifa etti.
1970- Askeri Personel Kanunu tasarısını protesto eden astsubay eşleri yürüdü. Astsubay eşlerine polis müdahale etti.
– Teknik Personel, Personel Kanunu tasarısını protesto için Türkiye çapında iki günlük boykota gitti.
– Personel Yasası’nın kendilerini ilgilendiren bölümüne karşı çıkan Teknikerlik Okulları öğrencileri, Maçka’dan Taksim’e yürüyüşlerinde kendileri de direnişte olduğundan müdahale etmeyen toplum polislerini omuzlar üzerinde taşıdı.
1971- İsrail Başkonsolosu Efraim Elrom’u kaçırmaktan aranan Türkiye Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi (THKP-C ) kurucularından Mahir Çayan ve arkadaşı Hüseyin Cevahir, Maltepe’de rasgele girdikleri Binbaşı Dinçer Erkan’ın evinde binbaşının kızı Sibel’i rehin aldılar. M.Çayan, “Filistin veya Kıbrıs için pasaport, havaalanı için cip ve özel uçak temini halinde gittiğimiz ülkede kızı bırakırız” dedi.
1974- Bakanlar kurulunda cumartesi günlerinin tam gün tatil olması kararı alındı.
– Asgari ücret komisyonunda anlaşmazlık, Hükümetin getirdiği ve üç bölgeyi kapsayan 36-38-40 liralık öneriyi işçi ve işveren temsilcileri reddetti.
1975- Mehmet Ali Aybar adını sonradan Sosyalist Devrim Partisi olarak değiştirecek olan Sosyalist Parti’yi kurdu.
– Danıştay, İsmail Cem’in TRT genel müdürlüğünden alınma ve yerine Nevzat Yalçıntaş’ın atanma kararını durdurdu.
1977- MESS ile T. Maden-İş arasında 9 ay süren toplu sözleşmelerin uyuşmazlıkla sonuçlanması üzerine onbinin üzerindeki işçi, “DGM’yi ezdik sıra MESS’te” sloganıyla greve çıktı.
1980- Çorum’da, genellikle alevi ve sol görüşlülerin oturduğu Milönü mahallesinde, Muzaffer Yeşilyurt ve Abdurrahman Koçak adlı polisler kurşunlanarak öldürüldü.
– Ankara Keçiören/ Yükseltepe’de, Devrimci Yol taraftarı Ali Tufan (1950- Çorum/ Ortaköy), seyyar satıcılık yaptığı işinden eve giderken, ülkücüler tarafından açılan ateş sonucu yaşamını yitirdi, yanındaki kayınbiraderi yaralandı.
1981- Bangaldeş’de Tuğgeneral Mansur Ahmet hükümete karşı ayaklanma başlattı. Devlet Başkanı Ziyaü’rrahman öldürüldü.
1982 – İspanya, NATO’nun 16. üyesi oldu. Aynı zamanda 1955 yılında Batı Almanya’nın katılımından sonra örgüte kabul edilen ilk ülke oldu.
– Haftalık “Yankı” Dergisi Yunanistan’ın Hydra Adası’nda Yılmaz Güney ile yapılan röportajı yayınladı: ”Türkiye’de hakkımda çıkan yazılarda Türkiye aleyhine çalışan bir insan olarak gösteriyorlar. Bu mümkün değil.”
1988- SSCB’yi ziyaret eden ABD Başkanı Reagan Ekim devrimi sonrası kapanıp yakınlarda tekrar ibadete açılan Danilov Manastırı’nı ziyaretinde, sürgündeki Sovyet yazar Soljenistin’in “Kilise çanlarının yeniden çalması, Moskova ve bütün Rusya’da duyulması” dileğini tekrarladı.
1990- Fransa, İngiltere’den sığır ve sığır eti ithalini deli dana hastalığı nedeniyle yasakladı.
– Sovyetler Birliği lideri Mihayil Gorbaçev Almanya konusunu görüşmek üzere Washington’a gitti.
1992- Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Sırbistan’a Bosna’daki saldırıları durdurması amacıyla ambargo koydu.
1995- Balgat Katliamı davasında ölüm cezasına çarptırılan, firari İsa Armağan Almanya tarafından Türkiye’ye iade edildi.
1996- Gazeteci Metin Göktepe’nin öldürülmesiyle ilgili olarak İstanbul’da açılan dava, güvenlik gerekçesiyle duruşma yapılmadan Aydın’a alındı.
– Birleşmiş Milletler İnsan Yerleşimleri Konferansı, Habitat II Kent Zirvesi İstanbul’da başladı.
2000- ANAP lideri Mesut Yılmaz ile Devlet Bakanı Işın Çelebi POAŞ ihalesindeki usulsüzlük iddiasından aklandı. Soruşturma Komisyonu’nda FP ve DYP’li üyeler Yılmaz ve Çelebi’nin Yüce Divan’a gönderilmesi yönünde oy kullanırken, koalisyon ortağı partilerin (ANAP, DSP, MHP) milletvekilleri aklama doğrultusunda oy verdi.
2001- Fransa’nın eski Anayasa Mahkemesi Başkanı ve Dışişleri Bakanı Ronald Dumas ELF petrol şirketiyle ilgili yolsuzluk davasından 30 ay hapis cezasına çarptırıldı.
2002- 10 yıldır içsavaşın sürdüğü Cezayir’de genel seçimler yapıldı. Katılım yüzde 28’lerde kaldı. Seçimi Ulusal Kurtuluş Cephesi (FLN) kazandı.
– Avrupa Parlamentosu, polisin vatandaşların telefonlarını dinlemesi, İnternette bağlandığı siteleri izlemesi ve e-postalarını kontrol etmesini sağlayan yasaya onay verdi. Yasa AB üyesi 15 ülkenin onayına sunuldu.
– Van’ın Çaldıran ilçesi yakınlarında, İran sınırından kaçak yollarla Türkiye’ye girmeye çalıştıkları sırada donarak ölen 9’u çocuk, 19 kişinin cesedi bulundu.
2003- Orgeneral Yaşar Büyükanıt “Doğu ve Güneydoğu’ya Osmanlı’dan bu yana sahibiz. 500 yıldır Türkçe öğretemediysek asıl ayıp budur” dedi.
2004- Pakistan’ın Karaçi kentinde Taliban yanlısı müftü Nizamettin Şamzai öldürüldü. Onbinlerce Sünni sokağa döküldü. Şiiler aleyhine slogan attı.
2005- Almanya’da Hıristiyan Demokrat Birlik (CDU) partisinin Genel Başkanı Angela Merkel, Hıristiyan birlik partileri CDU ve CSU (Alman Hıristiyan Sosyal Birlik Partisi) tarafından başbakan adayı seçildi. Angela Merkel Almanya’da başbakan adayı seçilen ilk kadın siyasetçi oldu.
2006- CHP Genel Başkanı Deniz Baykal grup toplantısında sağa açılma politikasını açıkladı; “Bugüne kadar bizimle olmayan, ama laik Cumhuriyet’i sahiplenen muhafazakar liberal veya sağcı herkesi çağırıyorum. Memleketi bu kez sandıkta kurtaracağız” dedi.
– Japon yönetmen Shohei İmamura 79 yaşında öldü. “Narayama Türküsü” ile 1983, “Yılan Balığı” ile 1997’de Cannes Film Festivali’nde en iyi yönetmen ödülünü almıştı.
2011- Harp Akademileri Komutanı Orgeneral Bilgin Balanlı, ”Balyoz Planı” soruşturması kapsamında tutuklandı. Balanlı, “Ergenekon” ve “Balyoz Planı” soruşturması kapsamında tutuklanan en yüksek rütbeli muvazzaf subay oldu
2012- Türkiye, Suriye’nin Ankara’daki Maslahatgüzarı ve büyükelçilikteki diğer tüm diplomatik personelin, 30 Mayıs’tan itibaren 72 saat içinde ülkeden ayrılmasını istedi.
2013- Gezi Parkı’nda sabahlayanlara polis ve sivil giysili kişilerce yine sabaha karşı 05:00 de çok sert müdahele edildi: Tekme-tokat, gaz, plastik mermilerle saldırıldı, çadırlar yakıldı, arbedede yıkılan duvarda yaralananlar oldu. İş makinaları yine işe koyuldu, 3 ağaç daha sökülmüşken S.Süreyya Önder tekrar gelip kepçenin önünde durdu. Gezi Parkı’ndan kaçanlarla peşlerine düşen polis arasında Taksim, D.Bahçe ve Harbiye’de çatışmalar başladı; Taşkışla, Pangaltı ve İstiklal Caddesi’nin ara sokaklarından desteğe gelen eylemcilerle çatışmalar sürdü. Melda Onur’un da aralarında olduğu bir grup CHP Milletvekili Park’ta basın açıklaması yaptı. Öğlene doğru eylemciler Gezi Parkı’na geri döndü. Öğlen iş çıkışıyla birlikte Park tamamen doldu. Park’a sağlıkçılar geldi, revir büyütüldü; avukatlar olası bir gözaltı işleminde nasıl davranılması gerektiğini anlattı. Akşam oyuncu Şebnem Sönmez Gezi Parkı’nda Taksim Dayanışması’nın basın açıklamasını okudu. Her kesimden insan akşam Gezi Parkı’na geldi. Ferhat Tunç, Hilmi Yarayıcı ve Kardeş Türküler konser verdi. Akşam Çapul-Devrim Market’in temelleri atıldı, getirilen yiyecek-içecek ortak ve ücretsiz tüketildi. Park’ın çekip-çevrilmesi, yeme-içme, temizlik vb.konularda ilk iş bölümü gelişti, kurallar konuldu.
– Lahey’deki mahkeme, 1991-1995 yıllarında, Bosna-Hersek ve Hırvatistan’da, Boşnak ve Hırvat sivil nüfusa yönelik katliam yapmak suçundan yargılanan Sırbistanlı eski devlet güvenlik şefleri Stanişiç ve Simatoviç hakkında beraat kararı verdi.
– Nijerya’da eşcinsellerin evlenmesini yasaklayan tasarı kabul edildi
2015- IŞİD, Irak’ın Enbar ilinde yaklaşık 400 çocuğu kaçırdı
2017- ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon), PYD/YPG’ye küçük silah mühimmat ve araç sevkiyatı yaptıklarını açıkladı.