Belleğimizde: 5 Mart

1871- Polonya Sosyal Demokrat Partisi ve daha sonra Almanya Komünist Partisi’ne dönüşen Spartakistler Birliği’nin kurucusu, Polonya kökenli Alman devrimci Rosa Luxemburg doğdu.
1918 – Bolşevikler, Rusya’nın başkentini Petrograd’tan Moskova’ya taşıdılar.
1923 – Şile’de Rum Değirmenlik Mahallesi’nde çıkan yandında yaklaşık 550 Rum, 200 Müslüman hanesi, 100 dükkân, 1 cami, 2 kilise ve bazı resmi binalar yandı. Toplam 1500 kişi yangın dolayısıyla evsiz kaldı.
1924 – İstanbul’da Maarif Müdürlüğü, Tevhid-i Tedrisat Kanunu gereğince medreselere el koydu.
1933- Toplatılan “Gece Gelen Telgraf” adlı şiir kitabından dolayı Nazım Hikmet ile kitabın yayıncısı ve basımcısına “halkı rejim aleyhine kışkırttıkları” suçlamasıyla dava açıldı.
1946 – İkinci Dünya Savaşı’nda ortaya çıkan ve Sovyetler Birliği ile Doğu Avrupa ülkelerini simgeleyen ‘Demirperde’ kavramı, ilk kez İngiltere Başbakanı Winston Churchill’in bir konuşmasında kullanıldı.
1950- Eskişehir’de sel felaketi: 50 bin kişi açıkta kaldı, 2 bin 500 ev yıkıldı, 6 kişi boğuldu. Felaketzedelere Marshall Planı’ndan yardım geldi.
1951- Devlet Tiyatrosu Genel Müdürlüğü’nden ayrılan Muhsin Ertuğrul, özel bir tiyatro kurmaya karar verdiğini açıkladı. İstanbul Beyoğlu’nda Atlas Sineması’nın üst katında yer alması planlanan yeni tiyatronun adı Küçük Sahne olacak.
1952- 74 Ticaninin duruşmasına Ankara 1. Ağır Ceza Mahkemesi’nde başlandı. Tarikat Şeyhi Kemal Pilavoğlu, 1934 yılında mahkum olduktan sonra Ticaniliği bıraktığını söyledi.
1953 – Sovyetler Birliği Komünist Partisi Birinci Sekreteri Josef Stalin öldü; bir gün sonra yerine Malenkov geçti. Asıl adı Yosif Vissariyonoviç Çugaşvili olan Stalin “Çelik Adam” anlamına gelen takma adını 1879’da devrimci mücadeleye atıldığı sırada almıştı.
1956 – ABD’de Yüksek Mahkeme, diğer mahkemelerin okullardaki ırk ayrımcılığını yasaklamasını onayladı.
1959 – Türkiye ile ABD arasında ikili bir askeri bir antlaşma imzalandı. ABD’nin diğer Bağdat Paktı ülkeleriyle de imzaladığı bu ikili antlaşmaya göre, bu ülkelere doğrudan ya da dolaylı bir saldırı söz konusu olduğunda, ABD ülkenin isteği üzerine gerektiğinde silahlı kuvvetlere de başvurarak yardımda bulunacaktı.
1960- Havana limanında boşaltma yapan makinalı tüfek ve tabanca yüklü ”La Coubre” adlı Fransız gemisinin 4 Mart’ta sabotajla patlatılması sonucu 100’ü aşkın kişinin hayatını kaybetmesinin ardından, ölenlerin anısına düzenlenen yürüyüşe Küba hükümet üyeleri de katıldı.
1963- Kavel Kablo Fabrikası’nda işbaşı yapıldı.
1965- TİP’in Manisa’da düzenlediği “Tütün Mitingi”nde Komünizmle Mücadele Derneği’nin organize ettiği 3 bin kişi olay çıkardı. Genel Başkan M.Ali Aybar konuşmasını yaparken kürsüye portakal, taş vb. atıldı, polis kordonu yarılarak Aybar tartaklandı, hoparlör kesildi.
1966- Millet Meclisi Seçim Kanunu tasarısı çıkıncaya kadar resmi tatil günleri de dahil olmak üzere devamlı çalışma kararı almıştı. Bu karar üzerine 1966 yılı bugün toplandı. Adalet Partisi Kayseri Milletvekili Feyyaz Köksal’ın, Cumhuriyet Halk Partisi Kayseri Milletvekili Profesör Turhan Feyzioğlu’na, “Anası babası belli değil” demesi üzerine, CHP’liler ile AP’liler sille tokat birbirlerine girdiler. Adalet Partisi Malatya Milletvekili Hamit Fendoğlu’nun elinde beyaz saplı, şiş veya bıçak olduğu tahmin edilen bir cisim görüldü. TBMM’deki bu kavga sırasında CHP’li iki milletvekili yarandı. Başbakan Demirel Seçim Kanunu’nun çıkarılmasına her şeye karşın kararlı olduklarını açıkladı.
1969 – Ant dergisinde yayımlanan “İşgal Toprağı, Kurt Köpeği” başlıklı yazısından ötürü yargılanan Yaşar Kemal beraat etti.
1970- TÖS ve İLK-SEN’in 15 Aralık 1969’daki “Genel Öğretmen Boykotu”na katılan yaklaşık 110 bin öğretmenden 20 binine kıdem indirme, yer değiştirme, göreve son verme ve para cezaları verildiği açıklandı.
TRT radyosunda çalışan, Ar-İş ve Müzik-İş sendikalarında örgütlü ses sanatçıları ve çalgıcılar grev kararı aldı.
1971 – Amerikalıları kaçıranların ODTÜ’de saklandıkları duyumu üzerine üniversiteye polis baskını yapıldı. Erdal Şener adlı öğrenci ölürken 32 kişi de yaralandı. 2 bin ODTÜ öğrencisinin ifadesi alındı ve 24 öğrenci tutuklandı. Çatışmaların öncesinde ODTÜ öğrenci temsilcileri Rektör Erdal İnönü ve Jandarma Komutanı’na “polisin yurtlara girmesine karşı olduklarını” söyledi. Jandarma Komutanı ise aramayı polislerle birlikte yapmakta kararlı olduklarını belirtti ve öğrenciler yurtlarda barikat kurdu. Yoğun çatışmaların ardından öğleden sonra polis-jandarma kız ve erkek yurtlarına girdi, 14:00’de son blok da teslim oldu ve öğrenciler futbol sahasında toplandı. Yüzlerce öğrenci gözaltına alındı, ODTÜ Mütevelli Heyeti Üniversiteyi süresiz olarak kapattığını açıkladı. Yoğun çatışmaların ardından öğleden sonra polis-jandarma kız ve erkek yurtlarına girdi, 14:00’de son blok da teslim oldu ve öğrenciler futbol sahasında toplandı. Yüzlerce öğrenci gözaltına alındı, ODTÜ Mütevelli Heyeti Üniversiteyi süresiz olarak kapattığını açıkladı. İnönü’nün CHP’li parlamenterlere “ODTÜ baskını konusunda hükümeti desteklemeliyiz” dediği öğrenildi. Kaçırılan ABD’li askerlerin yakınları, serbest bırakılmaları için gazeteler aracılığıyla THKO’culara çağrı yaptı. THKO’cular ise Cumhuriyet Gazetesi’ne ABD’li askerlerin yazdığı “yaşamamızı istiyorsanız, yardımcı olun” mesajlarını ve son THKO bildirisini ulaştırdı.
– İstanbul’da Akbank’ın Selamiçeşme Şubesi silahlı 5 kişi tarafından soyuldu, soygun sanıklarından olduğu ileri sürülen Salman Kaya Bebek’te yakalandı.
– Kırıkhan’da Türkiye İşçi Partililere (TİP) saldırıldı, 3 kişi öldü, 23 kişi yaralandı. İlçede sokağa çıkma yasağı başlatıldı.
1973- “Kültür Sarayı’nın (AKM) yakılması, Marmara ve Eminönü yolcu vapurlarının batırılması ve Kastamonu şilebinin yakılması”nı içeren “Sabotajlar Davası”nda iddianame okundu; aralarında Tersane-İş başkanının da bulunduğu işçi ve öğrenci 29 sanıktan 17’sinin idamı istendi.
1975- Türkiye’ye ABD askeri yardımının kesilmesinin ardından film prodüktörleri ve dublajcıların Amerikan filmlerini boykot çağrısına Sinematek Derneği Yönetmeni Onat Kutlar yanıt verdi: ”Bugüne dek bağımsızlık için kıllarını kıpırdatmayanlar, en son konuşması gerekenlerdir.”
– İşadamı Kemal Has ortaklarından Ahmet Celepçi tarafından öldürüldü.
1976 – Amerikan uçak firması Lockheed’in Türkiye’de dahil olmak üzere çeşitli ülkelerdeki nüfuslu kişilere rüşvet dağıttığı ortaya çıkmıştı. Ankara Savcılığı soruşturma açmıştı. Hava Kuvvetleri Komutanı Emin Alpkaya, soruşturmanın selameti açısından istifa etti. Ferruh Bozbeyli Başbakan Demirel’in Hava Kuvvetleri Komutanı Alpkaya’yı örnek alarak istifa etmesini istedi.
– Ülkücüler gece kapısını kırarak girdikleri İstanbul Fatih Halkevi’nde eşyaları tahrip etti, Atatürk büstlerini yere atarak, duvarlara slogan yazdı, daktilo, radyo-teyp ve projeksiyon makinasını alarak kaçtı.
1977 – Rektör Tan tarafından 15 gün süre ile kapatılan ODTÜ, Danıştay kararı ile açıldı.
– Suudi Arabistan’da yaptığı bir kaza sonucu iki kişinin bacağının kırılmasına neden olan Türkiyeli şoför, 300 bin lira para cezasına çarptırıldı, ancak bu parayı ödeyemediği için ayağını kırdığı kişilerin yanında ömür boyu köleliğe mahkum edildi. Dışişleri Bakanlığı ve Türkiye Otomobilciler Federasyonu, şoförü kurtarmak için girişimler başlattı.
1979- Kerkük Türkleri önderlerinden Dr. Rıza Demirci’nin idam edildiği ileri sürüldü. Dr. Demirci’nin idam edildiği açıklanmadığı gibi, cesedi de ailesine teslim edilmedi. Kendisiyle yapılan son görüşme tarihi yakınları tarafından öldürüldüğü tarih olarak kabul edildi.
1980 – Zile’de okul öğrencileri arasında çıkan çatışma, halkında katılmasıyla büyüdü. CHP’li ve Alevi olarak bilinen Zilelilere ait çok sayıda işyeri tahrip edildi. CHP ilçe başkanı yazıhanesinde vurularak ağır yaralandı. Olaylarda 1 kişi hayatını kaybetti, 12 kişi yaralandı, gece sokağa çıkma yasağı konuldu.
1981 – İstanbul Sıkıyönetim Mahkemesi yasadışı örgüt kurmak ve komünizm propagandası yapmak suçundan 7 TİP yöneticisini tutukladı.
1983 – Karikatürist Mustafa Uykusuz (Mim Uykusuz) 61 yaşında öldü.
1984 – İstanbul Sıkıyönetim Askeri Mahkemesi, Papaya suikast düzenlemek suçundan Mehmet Ali Ağca hakkında açılan davada görevsizlik kararı verdi.
1986- Yüce Divan tarafından iki yıl hapse mahkum edilen eski Devlet Bakanı İsmail Özdağlar’ın milletvekilliği TBMM Genel Kurulu’nda düşürüldü.
1990- İstanbul’da Kutlutaş ve Koray A.Ş. Levent Şantiyesi işçileri toplu viziteye çıkma eylemi yaptılar.
– Yıldız Üniversitesi ve Feriköy Yurdu’ndan birçok öğrencinin gözaltına alınmasını protesto için İÜ Hukuk Fakültesi’nde forum düzenleyen yaklaşık 1.000 öğrenci, kampüsten Beyazıt Meydanı’na yürümeye başlayınca Meydan’daki polislerle 45 dakika taş ve molotof kokteyllerle çatıştı.
– ANAP hükümetinin “hareketçi kökenli” devlet bakanı Mustafa Taşar’ın Nazım Hikmet’e yönelik “sapık” ve “yahudi asıllı” sözlerinden dolayı açılan hakaret davasında, Ankara 2.Asliye Hukuk Mahkemesi Taşar’ın 1.5 milyon TL tutarında manevi tazminat ödemesine karar verdi.
– Cumhuriyet’teki açık oturumda Prof.Dr.Korkut Boratav: ”Türkiye yarı laik bir ülke. Devlet güya dini kontrol altında tutuyor, ama aynı zamanda belli dinsel akımları da destekliyor. Laikliği tam olarak gerçekleştirmek için devletin tam olarak laikleştirilmesi gerekiyor.”
1991 – Irakta’ki Kürtler ayaklanma çağrılarıyla ayaklanmaya başladı. Bağdat’ın Kuveyt’i işgali ardından lrak’ta oluşan koşullar, Kürtleri Baas Rejiminin despotik denetiminden kurtarmaya yönelik örgütlü bir başkaldırıya seferber etti.
1992- 3 Mart’ta zincirleme grizu patlamalarının ardından başlayan yangınların söndürülemediği Kozlu’da ocaklardaki havalandırma giriş-çıkışları kapatıldı; yeraltındaki 147 işçi için kurtulma ümidi kalmadı. Toplamda 264 kömür madeni işçisi hayatını kaybetti.
Yıldız Üniversitesi’nde toplanan çeşitli üniversitelerden 100 kadar öğrenci, Kozlu kömür madeni faciasında sorumluluğu olan kurum yetkililerini protesto etti.
– Sovyet şair Yevgeniy Yevtuşenko öldü.
1993 – Savaş uçaklarının bombaladığı Muş’un Kızılsu Vadisi’ndeki kampta bulunan 60 PKK militanının, patlamaların şiddetiyle kopan çığın altında kalarak öldüğü açıklandı.
– Cumhuriyet Gazetesi sahibi Berin Nadi, yazarı ve Genel Yayın Koordinatörü Hikmet Çetinkaya ve eski Yazı İşleri Müdürü Füsun Özbilgen, Çetinkaya’nın bir köşe yazısından dolayı açılan davada beraat etti. Dava, Çetinkaya’nın 5 Ekim 1992’de yazdığı, Fethiye ve Turgutlu’daki “Türk-Kürt çatışmasını körükleyen olaylarda” MÇP’lilerin ve ülkücü kökenli kaymakamın rolü bulunduğuna ilişkin köşe yazısında ismi geçen Fethiye kaymakamının, “PKK’ye hedef gösterildiği” başvurusuyla açılmıştı.
1994- Birleşmiş Milletler Teşkilatı, Bosna’ya Türk askeri gönderilmesini kararlaştırdı.
1996- İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi anfisindeki işgalin ardından gözaltına alınan 47 öğrenciden 31’i mahkemece tutuklandı. Trakya Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık, Çukurova Üniversitesi ve İzmir 9 Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde öğrenciler eğitimin özellleştirilmesine ve harçlara karşı eylemler yaptı.
Hacettepe Üniversitesi Beytepe Kampüsü Edebiyat Fakültesi’nde oturma/işgal eylemi yapan arkadaşlarına destek ziyareti yapmak isteyen Ankara Gazi Üniversitesi öğrencilerinin kampüse girişini cop ve dipçikle engelleyen jandarma, öğrencileri otobüslerle geri gönderdi.
1998 – TKP/ ML taraftarı Kenan Demir (1970- Erzincan), İsviçre’de karşı-devrimci asalak bir çetenin silahlı saldırısı sonucu yaşamını yitirdi.
1999 – Çankırı Valisi Ayhan Çevik, bombalı saldırıda ağır yaralandı; koruma polisi ve iki lise öğrencisinin öldüğü saldırıyı TKP/ML- TİKKO üstlendi.
2001 – Dünyadaki 39 büyük ilaç firmasının Güney Afrika hükümetine açtığı dava başladı. İlaç şirketleri, Güney Afrika’da ucuz AIDS ilaçlarının ithali ve patentsiz üretimine izin veren yasanın kaldırılmasını istiyor. 2000’de 2,5 milyon kişinin AIDS’ten öldüğü Güney Afrika’da nüfusun onda biri HIV taşıyıcısı.
– 30 kadar tutuklu ve hükümlü yakını, F tipi cezaevlerindeki ölüm oruçlarının sona ermesi için G.Saray Postanesi’nden “devlet yetkililerine” gönderdikleri mektupta, F tipi cezaevlerinin kapatılmasını ve temsilcilerle görüşmelerin yeniden başlatılmasını istedi.
2003 – Amerikan Sahne Oyuncuları Sendikası (SAG), Irak’la ilgili tartışmaların yeni bir “cadı avı”na dönüşmek üzere olduğunu açıkladı. Irak krizinde Seann Penn, Susan Sarandon, Danny Glover gibi birçok isim Bush’a muhalefetlerini açıkça belirtti.
2004- Britanya’nın Galler bölgesindeki Gweyneed bölge meclisi Türkiye’ye yönelik Ermeni soykırımı iddialarını kabul etti.
2005- SEKA İzmit Fabrikası’nın kapatılma kararına karşı fabrikaya kapanıp direnişe geçen işçiler için konuşan Başbakan Erdoğan: “SEKA/İzmit fabrikası siyasi şov merkezine dönüştü. Artık daha fazla tahammül edemeyiz.”
– “8 Mart Kadın Platformu” Dünya Emekçi Kadınlar Günü’nü Kadıköy mitingi ile kutladı.
– Nijer’de kölelik karşıtı yasa uygulanmaya başladı. 2004’te kabul edilen yasayla 7 bin kölenin özgürlüğünün ilan edildiği ülkede özgürlüğü bekleyen 36 bin köle daha kaldığı tahmin ediliyor.
– Musul’da Amerikan askerlerine malzeme taşıdığı gerekçesiyle Türkiyeli bir kamyon şoförü öldürüldü. Son olayla birlikte Irak’ta öldürülen Türkiye yurttaşlarının sayısı 81’e yükseldi.
2006- Eski Yugoslavya’da 1990’lardaki kanlı iç savaş sırasında Hırvatistan’daki Sırpların lideri olan ve savaş suçları dolayısıyla mahkum edilen Milan Babiç hücresinde ölü bulundu. 13 yıl hapis cezası alan Milan Babiç’in intihar ettiği belirtildi.
– 8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü anması için Adana, İzmir, Tunceli ve İstanbul’da yürüyüş ve mitingler yapıldı.
TAYAD üyesi 50 kişi, Sultanahmet Meydanı’nda F Tipi cezaevlerini protesto eylemi yaptı.
2007- DİSK Genel Başkanlarından Kemal Türkler’in 22 Temmuz 1988’de öldürülmesinden yargılanan Ünal Osmanağaoğlu, delil yetersizliğinden beraat etti.
– Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Kars’ın Digor ilçesinde 1993’te 17 kişinin öldürülmesi, 63 kişinin yaralanmasıyla ilgili başvuruda olayda güvenlik güçlerinin orantısız güç kullandığını tespit ederek ve Türkiye’yi yedi kişinin ailesine 350 bin avro tazminat ödemeye mahkum etti.
– Irak’ta Hille’den Kerbela’ya giden Şii hacı adaylarının konvoyunu hedef alan iki intihar saldırısı sonucunda 100’den fazla kişi öldü, 200’den fazla kişi yaraladı.
2008- Yargıtay 9.Ceza Dairesi, Fethullah Gülen’in beraatine ilişkin Ankara 11.Ağır Ceza Mahkemesi’nin 5 Mayıs 2006 tarihli kararının temyiz talebini, “Gülen’in terör faaliyetinde bulunduğuna dair inandırıcı delil bulunmadığı” gerekçesiyle reddetti ve kararı onadı.
2009- ”Ergenekon” soruşturması kapsamında Cumhuriyet gazetesi Ankara Temsilcisi Mustafa Balbay gözaltına alındı ve 6 Mart’ta tutuklandı.
2011- DİSK, KESK, BDP, EMEP ve çok sayıda kitle örgütü 8 Mart Emekçi Kadınlar Günü nedeniyle Kadıköy’de birlikte miting yaptı.
– Ahmet Şık ve Nedim Şener, Özel Yetkili Savcı Z.Öz tarafından “tutuklama” istemiyle mahkemeye sevk edildi.
– Suudi Arabistan’da, ülkenin doğusunda petrol bölgesinde azınlıktaki Şiilerin protesto gösterileri düzenlemesinin ardından ülkede tüm protesto gösterileri ve yürüyüşleri yasaklandı.
2012- PEN Türkiye Merkezi “Duygu Asena Ödülü”, KCK tutukluları Ayşe Berktay ile Büşra Ersanlı’ya verildi.
– Yemen’in Abyan eyaletinde, El Kaide ile ilişkili olduğu söylenen savaşçılarla güvenlik güçleri arasında bir gün önce yaşanan çatışmada ölenlerin sayısının yüzü geçtiği bildirildi.
2013- 1998 yılından itibaren 4 kez Venezuela Devlet Başkanı seçilen Bolivarcı-sosyalist Hugo Chavez (59) öldü.
– Üniversiteli Kadın Kolektifi üyeleri, Aile ve Sosyal Politikalar Müdürlüğü’nü işgal eden arkadaşlarının dövülerek gözaltına alınmasını protesto için Sirkeci Polis Merkezi önünde basın açıklaması yaptı ve ardından polislere yumurta attı.
2015- Konya’da askeri eğitim uçağı düştü. 2 pilot öldü.